Δεν πιάνει καλό… σήμα στην κινητή τηλεφωνία

Το 2012 η κινητή τηλεφωνία θα γιορτάσει τα 20ά της γενέθλια στην Ελλάδα, αλλά το… πάρτι θα έχει λίγους καλεσμένους και η… τούρτα μάλλον θα έχει πικρή γεύση! Η εισαγωγή γίνεται για να περιγράψει έναν επιχειρηματικό κλάδο που ξεκίνησε το 1992, διέγραψε μια φρενήρη αναπτυξιακή πορεία, έκανε το κινητό τηλέφωνο προνόμιο όλων των Ελλήνων, και τώρα ήρθε η ώρα της συρρίκνωσης. 

του ΚΩΣΤΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Ήδη από τα τέλη του προηγούμενου έτους τα στελέχη των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας (Cosmote, Vodafone και Wind) έκαναν λόγο για επιτάχυνση του ρυθμού μείωσης των εσόδων από υπηρεσίες, αλλά και της κερδοφορίας των εταιρειών τους, γεγονός που φαίνεται να συνεχίζεται και στην τρέχουσα χρονιά.
Αν κάποιος διαβάσει τα οικονομικά αποτελέσματα των εταιρειών θα διαπιστώσει του λόγου το αληθές. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Cosmote –η μόνη εταιρεία που έχει ανακοινώσει αποτελέσματα για το σύνολο του 2010– η πτώση των εσόδων άγγιξε το -16%. Στη Vodafone το αντίστοιχο ποσοστό μείωσης των εσόδων ήταν της τάξης του -15,6% (στοιχεία για την περίοδο Απρίλιος - Σεπτέμβριος 2010), ενώ οι εκτιμήσεις για τη Wind (η εταιρεία δεν έχει ανακοινώσει αποτελέσματα για τη χρήση της προηγούμενης χρονιάς) μιλούν για μείωση των εσόδων από υπηρεσίες που κινείται κοντά στο 30%.

Χωρίς καύσιμο
Τι οδήγησε όμως μια αγορά, που μέχρι πριν από μερικά χρόνια κινείτο με κινητήρα… τούρμπο, να έχει μείνει σήμερα από «καύσιμο»; Τα στελέχη των εταιρειών ρίχνουν το ανάθεμα στην οικονομική κρίση που περιόρισε το διαθέσιμο εισόδημα των πελατών τους, στη μείωση των τιμών προ φόρων λόγω ανταγωνισμού και απορρόφησης της έμμεσης φορολογίας, καθώς και στη μείωση των τελών τερματισμού και περιαγωγής. Τεχνικά και λογικά επιχειρήματα…  Ρόλο φαίνεται να έπαιξε, επίσης, η νομοθετική επιβολή από τον Ιούλιο του 2010 της υποχρεωτικής ταυτοποίησης των κατόχων καρτοκινητών τηλεφώνων, η οποία είχε ως άμεση συνέπεια τη μείωση κατά 12% του αριθμού των συνδρομιτών στο πρώτο μισό του 2010 (π.χ. η Vodafone αποδίδει στο μέτρο της ταυτοποίησης τη μείωση της πελατειακής βάσης της στους 4,14 εκατ. συνδρομητές). Αυτή είναι όμως η μία πλευρά του φεγγαριού. Γιατί η άλλη δείχνει ότι όπως και σε πολλές –αν όχι όλες…– τις επιχειρηματικές εκφάνσεις αυτής της χώρας, έτσι κι εδώ ακολουθήθηκε ένα μοντέλο στρεβλής ανάπτυξης, όχι απαραίτητα με ευθύνη των εταιρειών αλλά και του κράτους.

Ρυθμιστικό με αγκυλώσεις 
Καταρχήν το ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της αγοράς κινητής τηλεφωνίας δυσκολεύει την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και δικτύων. Για παράδειγμα, είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα έχει τον μεγαλύτερο αριθμό εμπλεκόμενων για την κινητή τηλεφωνία αρχών (συνολικά 9: ΥΠΑ, ΕΕΑΕ, ΕΕΤΤ, περιφέρειες, τρεις αρχαιολογικές υπηρεσίες, δασαρχεία, πολεοδομίες, όταν στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. οι αντίστοιχοι αρμόδιοι φορείς δεν ξεπερνούν τους έναν ή δύο).
Επιπρόσθετα, η διαδικασία αδειοδότησης διαρκεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ε.Ε. με τυπικό χρόνο ολοκλήρωσης τα 2 έτη και με καθυστερήσεις που φτάνουν ακόμα και τους 52 μήνες.

Υπερθερμάνθηκε η αγορά
Βέβαια και από την πλευρά των εταιρειών φαίνεται πως κάτι σχεδιάστηκε με λάθος τρόπο. Πιθανών κάποια επιτελεία πίστεψαν ότι η περίοδος των παχαίων αγελάδων θα κρατήσει για πάντα. Σε μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, το 2010 το ποσοστό κάλυψης δικτύου έφτανε σχεδόν στο 100% του πληθυσμού και οι ενεργές συνδέσεις άγγιξαν το 125% του πληθυσμού (έναντι 122% στην Ε.Ε.). Σημειώνεται δε ότι όλα αυτά συνέβαιναν όταν την αμέσως προηγούμενη χρονιά –στο τέλος του 2009– ο αριθμός των συνδέσεων έφθασε στο ζενίθ των περίπου 20,9 εκατ. γραμμών.
Είναι λοιπόν σαφές ακόμα και στους μη γνωρίζοντες από marketing plan ότι τα περιθώρια διείσδυσης και οι προσκτήσεις νέων πελατών είχε φτάσει στα όριά της. Τότε ήταν που άρχισε ένας πρωτοφανής πόλεμος τιμών μεταξύ των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας. Ο κλάδος χρησιμοποίησε μέχρι... εξαντήσεως τα «όπλα» των προσφορών και των τιμολογιακών εκπτώσεων. Έφτασε σε σημείο σχεδόν όλοι οι καταναλωτές να χρησιμοποιούν κάποια ειδική τιμολόγηση κάτω από την επίσημη αναφερόμενη τιμή. Πολλές φορές, οι προσφορές αυτές, ακόμη και εάν διατίθενται σε νέους πελάτες για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα, συνέχιζαν να ισχύουν για όλη τη διάρκεια του συμβολαίου και συνεπώς η επίδρασή τους συνεχίζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά τη λήξη της. Όταν λήγει η προσφορά, κατά κανόνα δεν επιστρέφουν οι τιμές στο αρχικό επίπεδό τους, αλλά διατίθεται νέα προσφορά.
Φυσικά, η συγκεκριμένη στρατηγική λειτουργούσε προς όφελος των πελατών που απολάμβαναν πλέον πολύ φτηνές υπηρεσίες. Όταν κάποιος μπορούσε να μιλάει από το κινητό του 1.500 λεπτά τον μήνα μόλις με 5-10 ευρώ χωρίς πάγια και λογαριασμούς (τα γνωστά unlimited καρτοκινητά πακέτα για δωρεάν χρόνο ομιλία με συνδρομητές της ίδιας εταιρείας), μπορούσε ακόμη και να καταργήσει την παραδοσιακή σταθερή τηλεφωνική σύνδεση, χωρίς να δυσχεραίνεται η επικοινωνία του. Κάποιοι έλεγαν ότι αυτός ο «ανταρτοπόλεμος» έβαζε… μέσα της εταιρείες. Οι οποίες έμειναν με μοναδικό σωσίβιο τη φορητότητα του αριθμού και προσπαθούσαν να βγάλουν τα σπασμένα από την προσέλκυση πελατών από τους ανταγωνιστές τους. Ήταν ηλίου φαεινότερο ότι αυτή η κατάσταση δεν θα μπορούσε να συνεχιστεί για πολύ. Και αποδείχτηκε από τα πράγματα ότι έτσι έγινε…

Χωρίς ειδοποίηση 
Πριν από λίγες ημέρες, οι κάτοχοι καρτοκινητών τηλεφώνων της Vodafone και της Cosmote (πολλοί από αυτούς χωρίς ειδοποίηση, όπως ομολογούν στην «A») διαπίστωσαν ότι το απεριόριστό τους είχε γίνει πολύ… περιορισμένο! Εκεί που διέθεταν χρόνο ομιλίας 25 ωρών, πραγματοποίησαν μόλις μερικές κλήσεις και έλαβαν το sms ότι «ο δωρεάν χρόνος τους εξαντλήθηκε». Όταν μάλιστα απευθύνθηκαν στα κέντρα εξυπηρέτησης πελατών των εταιριεών τους για εξηγήσεις, η απάντηση που έλαβαν ήταν ότι η υπηρεσία καταργήθηκε! Έτσι απλά...
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2010 αλλά και τους δύο πρώτους μήνες του 2011, οι τρεις εταιρείες απέφυγαν να προβούν σε προσφορές και εκπτώσεις αντίστοιχες με εκείνες προηγούμενων ετών. Παρουσιάζει δε ενδιαφέρον το γεγονός ότι έχουν εξορθολογίσει τις επιδοτήσεις συσκευών σε περίπτωση ανανέωσης συμβολαίου σε μία προσπάθεια να συγκρατήσουν τις απώλειες που έχουν. Η εκτίμηση είναι, πάντως, πως ακόμη και αν δεν υπάρξει νέος «πόλεμος τιμών» πολύ δύσκολα θα υπάρξει ανάκαμψη μέσα στο 2011.

Οι επιπτώσεις 
Όλα τα παραπάνω δεν έχουν δυσμενείς επιπτώσεις μόνο στις εταιρείες που βλέπουν τον κύκλο εργασιών τους να συρρικνώνεται, με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε μειώσεις προσωπικού. Έχουν άμεσο αντίκτυπο σε ολόκληρο το φάσμα της ελληνικής οικονομίας. Για να καταστεί σαφές το «ειδικό βάρος» του κλάδου σε μακροοικονομικά μεγέθη, αξίζει να δει κανείς μερικά χρήσιμα στοιχεία που καταγράφηκαν σε έρευνα της Ένωσης Εταιρειών Κινητής τηλεφωνίας (ΕΕΚΤ), η οποία έγινε σε συνεργασία με το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και την ICAP. Στην εν λόγω έρευνα διαπιστώνεται ότι το 2009, για παράδειγμα, ο κλάδος κινητής τηλεφωνίας:
- Αποτελούσε το 1,8% του ΑΕΠ.
- Ενίσχυε την παραγωγικότητα της εθνικής οικονομίας μέσω της χρήσης των υπηρεσιών από επιχειρήσεις, γύρω στο 3,1% του ΑΕΠ.
- Συνεισέφερε 2 δισ. ευρώ στα δημόσια έσοδα, από τα οποία τα 1,65 δισ. ήταν φορολογικά έσοδα και περίπου 350 εκατ. ευρώ αφορούσαν σε ασφαλιστικές εισφορές.
- Έχει δημιουργήσει, άμεσα και έμμεσα, 69.000 θέσεις εργασίας με ακαθάριστο εισόδημα 2,2 δισ. ευρώ.
Επιπλέον, στην ίδια έρευνα αναφέρεται ότι ο κλάδος της κινητής τηλεφωνίας έχει επενδύσει μέχρι σήμερα 6 δισ. ευρώ, με το επιμέρους ποσό για το 2009 να φτάνει τα 454 εκατ. ευρώ.

Έτσι ξεκίνησαν όλα..

Οι πρώτες άδειες κινητής τηλεφωνίας εκχωρήθηκαν μετά από διεθνή διαγωνισμό, το 1992 στις εταιρείες Πάναφον Α.Ε. (VODAFONE σήμερα) και Stet Ελλάς (σήμερα WIND). Οι άδειες αφορούσαν την εγκατάσταση, λειτουργία και εκμετάλλευση δικτύου GSM 900, και η παροχή υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας ξεκίνησε την 1η Ιουλίου του 1993 και από τα δύο δίκτυα.
Το 1995, δόθηκε και τρίτη άδεια στον ΟΤΕ για την εγκατάσταση, λειτουργία και εκμετάλλευση δικτύου GSM 1800 στην Ελλάδα (COSMOTE).
Το 2002 εκχωρήθηκε και τέταρτη άδεια παροχέα υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας στην εταιρεία QTelecom, η οποία το 2007 συγχωνεύτηκε με την WIND Ελλάς.
Η ελληνική αγορά κινητής τηλεφωνίας αναπτύχθηκε με εντυπωσιακούς ρυθμούς και σήμερα είναι με ποσοστό ονομαστικής διείσδυσης 168%, καθιστώντας την Ελλάδα πρώτη χώρα στη συγκεκριμένη κατηγορία σε όλη την Ευρώπη, σύμφωνα με στοιχεία του 2008. Οι υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας είναι διαθέσιμες σε όλη την Ελλάδα, με ποσοστό πληθυσμιακής κάλυψης δικτύου σχεδόν 100%. Το ποσοστό διείσδυσης αντιστοιχεί σε 18,8 εκατ. συνδέσεις, ενώ η Κομισιόν εκτιμά πως το 80% του συνολικού πληθυσμού χρησιμοποιεί υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας.

ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ: Κακές χρονιές το 2009 και 2010

- O κύκλος εργασιών του κλάδου στην Ελλάδα μείωθηκε κατά 16,5% το β΄ τρίμηνο του 2010 από το προηγουμενο έτος με τα service revenues να μειωνονται κατά 17,7%.
- Το EBITDA του κλάδου στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 26% το β΄ τρίμηνο του 2010 από το προηγουμενο έτος.
- Η πορεία του κλάδου στην Ελλάδα ήταν πολύ χειρότερη από οποιαδήποτε άλλη αγορά της Ευρώπης το 2009 και η απόκλιση αυτή συνεχίστηκε και το 2010.
- Το β΄ τρίμηνο του 2010 εμφανίζεται για πρώτη φορά μείωση των εσόδων απο υπηρεσίες έναντι του α΄ τριμήνου κατά 3%, σε αντίθεση με την παραδοσιακή εποχηκότητα του κλάδου.
- Ο τζίρος για υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα συρρικνώνεται με ρυθμό που είναι πολλαπλάσιος από τον μέσο όρο της Ευρώπης. Για παράδειγμα, στο β΄ τρίμηνο του 2010 ο κύκλος εργασιών έγραφε πτώση -11,5%, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν -2,6%.
- Τα καθαρά κέρδη του κλάδου στην Ελλάδα ανήλθαν σε 343 εκατ. ευρώ το 2009 και μειώθηκαν κατά 39% από το 2008, εμφανίζοντας πολύ χειρότερη εξέλιξη από τον κλάδο στην Ε.Ε., όπου στο ίδιο διάστημα τα καθαρά κέρδη σημειώσαν –έστω και οριακά– αύξηση +1,9%.

Πηγή: Έρευνα Ένωσης Εταιρειών Κινητής Τηλεφωνίας (ΕΕΚΤ) με θέμα «Αποτίμηση και προκλήσεις του κάδου της κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα», Οκτώβριος 2010

* Αναδημοσίευση από την έντυπη «Α»

 

http://iapopsi.gr