Στερεά Ελλάδα : περιφέρεια με ειδικά χαρίσματα και ανάγκες

 Στερεά Ελλάδα : περιφέρεια με ειδικά χαρίσματα και ανάγκες
της Δέσποινας Σπανούδη (αναδημοσίευση από τις Οικοτριβές)
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ: σύντομο αφήγημα για την κρίση και τις προοπτικές αξιοβίωτης ανάκαμψης

 «Η Στερεά Ελλάδα είναι μια περιφέρεια με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μεγάλες ανισότητες, δυσκολίες και δυνατότητες. Βρίσκεται στο κέντρο της χώρας. Διασχίζεται από τα μεγάλα μεταφορικά, ενεργειακά και υδρευτικά δίκτυα, έχει αναλάβει τον κύριο ρόλο υποστήριξης της μητρόπολης, φιλοξενεί την εντονότερη μεταλλευτική και βιομηχανική δραστηριότητα, έχει σημαντική αγροτική παραγωγή και τουριστικούς πόρους. Η ειδική αυτή θέση της Στερεάς, αντί να εξασφαλίζει πλεονεκτήματα για τους πολίτες της, έχει ως κύριο αποτέλεσμα ιδιαίτερα στις συνθήκες της κρίσης, την όξυνση της εκμετάλλευσης και της υποβάθμισης φυσικών και ανθρώπινων πόρων». Έτσι ξεκινάει το ερωτηματολόγιο που απευθύνουν συλλογικότητες πολιτών προς τους υποψήφιους περιφερειάρχες συνοψίζοντας σε λίγες γραμμές το πρόβλημα. Από τα απάτητα Άγραφα και τα Βαρδούσια, μέχρι τη νησιωτική Εύβοια και τη Σκύρο, η Στερεά Ελλάδα μοιράζεται μια κοινή τύχη. Την υπαγορεύει το μοντέλο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας των αγορών, που συγκεντρώνει τον πληθυσμό σε μητροπόλεις και απομυζά την ύπαιθρο:
1. Χωρίς σχεδιασμό και χωρίς έλεγχο, μια τεράστια περιοχή από τη Θήβα μέχρι τη Χαλκίδα και το Σχηματάρι, μετατράπηκε από τη δεκαετία του ‘60 σε άτυπη βιομηχανική ζώνη. Σήμερα, που η βιομηχανία συρρικνώνεται, οι μεγαλοβιομήχανοι διεκδικούν ακόμη πιο πιεστικά το δικαίωμά τους να δηλητηριάζουν νερά, εδάφη και αέρα. Όπως και να αυθαιρετούν, να εκμεταλλεύονται εργαζόμενους, να αποσπούν παροχές. Φθηνό ρεύμα, υποδομές με δημόσια χρηματοδότηση, επιδοτήσεις, κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων, περιβαλλοντική ασυδοσία, είναι τα «λάφυρα» που αποσπώνται με τη στενή συνεργασία Κράτους και Αυτοδιοίκησης. Οι περιοχές αυτές, είναι ακόμη πιο ανίσχυρες μπροστά στην κρίση και ακόμη πιο παραδομένες στους εκβιασμούς των μεγάλων επιχειρήσεων. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι υποβαθμισμένες, η υγεία κατοίκων και εργαζομένων είναι επισφαλής. Βιομηχανικά κουφάρια και αποθήκες είναι σπαρμένα παντού. Η όποια εναλλακτική δραστηριότητα έχει υπονομευτεί. Ένα κατεπείγον πρόγραμμα ελέγχου της ρύπανσης, οργάνωσης των βιομηχανικών περιοχών, εξυγίανσης και αναπροσανατολισμού της παραγωγικής διαδικασίας, αποτελεί βασική προϋπόθεση ανάκαμψης.
2. Στις κλειστές θάλασσες και τις ακτές του Κορινθιακού, του Ευβοϊκού και του Μαλιακού συνυπάρχουν παραθεριστικές κατοικίες, οικισμοί, λιμάνια, βαριές βιομηχανίες και ιχθυοκαλλιέργεια. Πρόσφατα, το χωροταξικό που συντάχθηκε κατά παραγγελία των μεγάλων επιχειρήσεων, επέλεξε τον εύκολα προσβάσιμο αλλά πολύ επιβαρυμένο Ευβοϊκό, ως προτεραιότητα για την εγκατάσταση μονάδων με τεράστια δυναμικότητα παραγωγής ιχθύων. Ελάχιστη προϋπόθεση συμβίωσης είναι ένα καθεστώς προστασίας των κόλπων που θα θέτει όρους και κανόνες για το σύνολο των δραστηριοτήτων.
3. Οι πεδιάδες που καλλιεργούνται εντατικά για να τροφοδοτήσουν την Αττική, στερούνται υποδομών και κυρίως αρδευτικών δικτύων που θα βοηθούσαν σε τεράστια εξοικονόμηση νερού και ενέργειας. Την ίδια στιγμή που το νερό για την ύδρευση της Αττικής μεταφέρεται από μεγάλες αποστάσεις, από τον Εύηνο και τον Μόρνο μέχρι την Υλίκη. Φράγματα, λίμνες και αγωγοί μεταφοράς, ακόμη και γεωτρήσεις στους κάμπους, ανήκουν στην ΕΥΔΑΠ και περιβάλλονται από μεγάλες ζώνες προστασίας απαγορευμένες για τοπικές δραστηριότητες. Μέτρα εξορθολογισμού και εξοικονόμησης έπρεπε να έχουν ξεκινήσει εδώ και χρόνια. Η επαπειλούμενη ιδιωτικοποίηση του νερού πρέπει να αντιμετωπιστεί δυναμικά.
4. Το μεταφορικό δίκτυο διχοτομεί περιοχές αφού σχεδιάζεται ώστε να συνδέει μεγάλα λιμάνια και βιομηχανίες με διευρωπαϊκά δίκτυα. Η παραχώρηση των εθνικών οδών στους μεγαλοεργολάβους και τα ληστρικά διόδια έχουν αποκλείσει την πρόσβαση και έχουν καταδικάσει τους κατοίκους των γειτονικών περιοχών. Τα προγραμματισμένα «μεγάλα έργα» πρέπει να ανασχεδιαστούν με προτεραιότητα νέες σιδηροδρομικές γραμμές καθώς και τη σύνδεση περιοχών που σκόπιμα παραμένουν δυσπρόσιτες όπως οι ακτές του Κορινθιακού, η ορεινή Φωκίδα, η Εύβοια.
5. Οι κεντρικοί αγωγοί φυσικού αερίου αλλά και το εθνικό δίκτυο μεταφοράς ρεύματος διατρέχουν τη Στερεά. Όταν εδώ και μια δεκαετία, στήθηκε το μεγάλο φαγοπότι γύρω από το αγαθό της ενέργειας, οι κοντινότερες στην Αττική περιοχές ήταν οι πρώτες που στοχοποιήθηκαν. Το φυσικό αέριο, αντί να δοθεί σε οικισμούς, αγρότες και εργοστάσια για καύσιμο, διοχετεύθηκε με δημόσια έργα στους ομίλους για να παράγουν πανάκριβο ρεύμα: 5 μεγάλες μονάδες λειτουργούν στη Βοιωτία, μια στο Αλιβέρι, αρκετές μένουν σε εκκρεμότητα. Κιθαιρώνας, Ελικώνας, Ν. Εύβοια, έγιναν τα πρώτα εργοτάξια Βιομηχανικών ΑΠΕ για να ακολουθήσει η Φωκίδα και η υπόλοιπη Στερεά. Ακόμη και τόποι παρθένοι με σπουδαία οικολογική και τουριστική αξία όπως η Σκύρος ή η Ευρυτανία, απειλούνται με μη αντιστρέψιμες καταστροφές. Εκατοντάδες γιγάντιες ανεμογεννήτριες, (με δρόμους, πυλώνες, υποσταθμούς, βάσεις, γραμμές μεταφοράς) και δεκάδες υδροηλεκτρικά προτείνονται στα βουνά και τα ποτάμια που αποτελούν βασική πηγή ύδρευσης για Στερεά και Αττική. Φωτοβολταϊκά και μονάδες με βιομάζα και απόβλητα, αδειοδοτούνται σωρηδόν με μόνο στόχο το γρήγορο και εύκολο κέρδος. Στην περίπτωση των μικρομεσαίων αποδεικνύεται μια ακόμη φούσκα αφού όπως πάντα, οι μεγάλοι παίκτες είναι οι μόνοι κερδισμένοι. Φρένο στην καταστροφή και σχεδιασμός με κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια είναι τα βασικά σημεία διεκδίκησης των τοπικών κοινωνιών.
6. Εδώ και δεκαετίες, ορεινοί όγκοι κατεδαφίζονται για μεταλλεύματα με την ένταση της εκμετάλλευσης να ανεβαίνει τελευταία. Το μετάλλευμα παρέχεται δωρεάν, το ρεύμα σε ειδικές τιμές, η θάλασσα παραχωρείται για χαβούζα, οι ακτές για απόθεση αποβλήτων και φορτοεκφόρτωση μεταλλευμάτων. Αποκατάσταση των εξαντλημένων ορυχείων και τόνωση των άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων είναι προτεραιότητες για τις μεταλλευτικές περιοχές.
Οι ίδιοι που πλουτίζουν από τη μεταλλουργία, οι ίδιοι που ελέγχουν τους δρόμους, την ενέργεια, τις τράπεζες, το μεγαλύτερο μέρος των ΜΜΕ και του συστήματος, δρουν προνομιακά στη Στερεά, χειραγωγώντας εδώ και δεκαετίες τις τοπικές κοινωνίες και υπαγορεύοντας μια υποβάθμιση χωρίς τέλος. Όλοι οι γνωστοί «τσιφλικάδες» της χώρας δίνουν το παρών. Κινήματα πολιτών που επιχειρούν να σταματήσουν την εκμετάλλευση βρίσκουν δύσκολα υποστηρικτές.
Απέναντι στην οικονομία της αγοράς, που εκμεταλλεύεται την κρίση για μεγαλώσει τα κέρδη, το στοίχημα σήμερα είναι να σχεδιάσουμε με κριτήριο την οικονομία των αναγκών. Να αξιοποιήσουμε ως πλεονέκτημα για τους πολίτες την εγγύτητα με την Αττική, τα μεγάλα δίκτυα, τον φυσικό πλούτο και τα ιστορικά μνημεία. Να στηριχθούμε σε αειφόρες δραστηριότητες όχι μόνο στη βιομηχανία και στην αγροτική παραγωγή αλλά και τον τουρισμό και τον πολιτισμό. Να επενδύσουμε στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος, την υγεία και την παιδεία, στην επικοινωνία και στην έρευνα. Να χαράξουμε ένα δρόμο που στηρίζει την εργασία. Που πριμοδοτεί συνεργατικές δράσεις παντού. Που θα κατευθύνει προς την πραγματική δημοκρατία, με αυτοδιοίκηση, διαφάνεια και κοινωνικό έλεγχο. Δεν είναι ούτε δύσκολο, ούτε ανέφικτο. Είναι ανάγκη.
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΑΝΟΥΔΗ
αυτοδιοικητικό κίνημα περιφέρειας Στερεάς,
συντ. γραμματεία τμήματος Περιβάλλοντος

[1] http://ask4sterea.blogspot.gr/