Ένα χρόνο μετά το πιο θανατηφόρο ξέσπασμα της επιδημίας του ιού Έμπολα στην ιστορία, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δημοσιεύουν μια κριτική ανάλυση σχετικά την ανταπόκριση σε παγκόσμιο επίπεδο
Βρυξέλλες/Αθήνα, 23 Μαρτίου 2015 - Η διεθνής ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Médecins Sans Frontières/ MSF) δίνει σήμερα στη δημοσιότητα μία κριτική ανάλυση της επιδημίας του ιού Έμπολα στη Δυτική Αφρική κατά το περασμένο έτος, αποκαλύπτοντας τις αδυναμίες της παγκόσμιας ανταπόκρισης ενώ προειδοποιεί ότι η επιδημία, παρά τη συνολική μείωση των κρουσμάτων, δεν έχει ακόμη αναχαιτιστεί πλήρως.
Η έκθεση με τίτλο “Πέρα από τα όρια”, βασίζεται σε συνεντεύξεις με δεκάδες άτομα από το προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα που δραστηριοποιήθηκαν στην παρέμβαση της οργάνωσης κατά του Έμπολα. Περιγράφει τις έγκαιρες προειδοποιήσεις των Γιατρών Χωρίς Σύνορα πριν από ένα χρόνο περίπου για την εξάπλωση του ιού Έμπολα στη Γουινέα, την αρχική άρνηση εκ μέρους των κυβερνήσεων των χωρών που είχαν πληγεί και τις πρωτοφανείς ενέργειες στις οποίες αναγκάστηκαν να προβούν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εξαιτίας της παγκόσμιας αδράνειας, καθώς η επιδημία έπληττε τα γειτονικά κράτη. Κατά το περασμένο έτος, περισσότερα από 1.300 άτομα διεθνούς προσωπικού των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και 4.000 άτομα από τις πληγείσες χώρες εργάστηκαν στη Δυτική Αφρική, φροντίζοντας σχεδόν 5.000 επιβεβαιωμένους ασθενείς με Έμπολα.
«Σήμερα μοιραζόμαστε τους αρχικούς μας συλλογισμούς και με κριτική ματιά, εξετάζουμε τόσο την ανταπόκριση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, καθώς και την ευρύτερη παγκόσμια ανταπόκριση απέναντι στην πλέον θανατηφόρα επιδημία Έμπολα στην ιστορία», δηλώνει η Δρ Joanne Liu, Διεθνής Πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Η επιδημία Έμπολα αποδείχθηκε ένα μοναδικό γεγονός που αποκάλυψε την πραγματικότητα της αργής και αναποτελεσματικής ανταπόκρισης των συστημάτων υγείας και βοήθειας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης».
Η έκθεση περιγράφει λεπτομερώς τις συνέπειες μιας πολύμηνης «παγκόσμιας απραξίας», κατά τη διάρκεια της οποίας ο ιός μεταδιδόταν ανεξέλεγκτα, με αποτέλεσμα οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα να αναγκαστούν να κάνουν μια πρωτοφανή έκκληση για την κινητοποίηση διεθνών, πολιτικών και στρατιωτικών μέσων με εμπειρία στην αντιμετώπιση βιολογικού κινδύνου. Μέχρι το τέλος Αυγούστου, το κέντρο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ‘ELWA3’ στη Μονρόβια της Λιβερίας, ήταν κατάμεστο με ασθενείς. Το προσωπικό ήταν αναγκασμένο να απορρίπτει εμφανώς άρρωστα άτομα που περίμεναν στην είσοδο, με πλήρη επίγνωση ότι κατά πάσα πιθανότητα θα επιστρέψουν στις κοινότητές τους και θα μολύνουν και άλλους συνανθρώπους.
photo ©Martin Zinggl, Θεραπευτικό Κέντρο Έμπολα Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Φόγια, Λιβερία, Σεπτέμβριος 2014
«Η επιδημία Έμπολα έχει συχνά περιγραφεί σαν την απόλυτη θύελλα: μια διασυνοριακή επιδημία σε χώρες με αδύναμα συστήματα δημόσιας υγείας που δεν είχαν αντιμετωπίσει ποτέ τον Έμπολα στο παρελθόν», σημειώνει ο Christopher Stokes, Γενικός Διευθυντής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Ωστόσο, αυτή είναι μία πολύ βολική εξήγηση. Για να ξεφύγει τόσο πολύ εκτός ελέγχου η επιδημία Έμπολα απαιτείται και η αποτυχία πολλών οργανισμών και φορέων. Και πράγματι υπήρξε σημαντική αποτυχία, με τραγικές και αναπόφευκτες συνέπειες».
Η έκθεση απαριθμεί, επίσης, τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα την περασμένη χρονιά και τις δύσκολες επιλογές που κλήθηκαν να κάνουν εξαιτίας της απουσίας διαθέσιμης θεραπείας και επαρκών πόρων. Αν και η σχετική εμπειρία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα με τον Έμπολα περιορίζεται σε μια σχετικά μικρή ομάδα εμπειρογνωμόνων, η οργάνωση θα έπρεπε να είχε κινητοποιήσει περισσότερους πόρους νωρίτερα.
Έχοντας να αντιμετωπίσουν μια εξαιρετικά επιθετική επιδημία σε συνδυασμό με την αδύναμη διεθνή ανταπόκριση, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα επικεντρώθηκαν στον περιορισμό των ζημιών. Χωρίς τη δυνατότητα να κάνουν τα πάντα, έπρεπε να κάνουν συμβιβασμούς και να επιλέξουν μεταξύ των αλληλοσυγκρουόμενων προτεραιοτήτων της φροντίδας των ασθενών, τηςεπιδημιολογικής επιτήρησης, των ασφαλών ταφών, των δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, κ.α.
«Στις πιο έντονες περιόδους της επιδημίας, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βρέθηκαν στη δύσκολη θέση να μην μπορούν να δεχθούν περισσότερους ασθενείς ή να παρέχουν την καλύτερη δυνατή φροντίδα», παραδέχεται η Δρ Liu. «Αυτό ήταν εξαιρετικά επώδυνο για μια οργάνωση εθελοντών ιατρικού προσωπικού, που οδήγησε και σε έντονες συζητήσεις και εντάσεις στο εσωτερικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα».
Η διαδικασία περισυλλογής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βρίσκεται σε εξέλιξη, με στόχο να αντληθούν διδάγματα για πιθανές επιδημίες στο μέλλον. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητη η τεκμηρίωση και ανάλυση των δεδομένων των ασθενών προκειμένου να εξεταστούν οι πολλαπλοί παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στη θνησιμότητα από τον ιό Έμπολα. Κρίνεται καίριο να αναπτυχθεί μια διεθνής στρατηγική που να υποστηρίζει την έρευνα και την ανάπτυξη εμβολίων κατά του ιού Έμπολα, θεραπειών και διαγνωστικών εργαλείων.
Προκειμένου να κηρυχθεί τέλος στην επιδημία, πρέπει να εντοπιστεί κάθε άτομο που έχει έρθει σε επαφή με κάποιον που έχει μολυνθεί με Έμπολα. Και αυτό εξακολουθεί να αποτελεί μια σημαντική πρόκληση. Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για λάθη ή εφησυχασμούς. Ο αριθμός των κρουσμάτων εβδομαδιαία εξακολουθεί να είναι υψηλότερος από ό,τι σε οποιαδήποτε προηγούμενη επιδημία, ενώ συνολικά τα κρούσματα δεν έχουν μειωθεί σημαντικά από τα τέλη Ιανουαρίου.
Στη Γουινέα, ο αριθμός των ασθενών αυξάνεται και πάλι. Στη Σιέρα Λεόνε, πολλοί άνθρωποι που δεν ήταν παλαιότερα σε λίστες καταγεγραμμένων επαφών Έμπολα, παρουσιάζονται πλέον με τον ιό. Στις 20 Μαρτίου, ένας ασθενής διαγνώστηκε θετικός στην Μονρόβια της Λιβερίας και ήταν το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα ‘Εμπολα εδώ και δύο εβδομάδες από τον τελευταίο ασθενή που πήρε εξιτήριο.
«Η πληγή του Έμπολα έχει κάνει τους ανθρώπους δύσπιστους προς τις δομές υγείας, έχει ρίξει το ηθικό του υγειονομικού προσωπικού, το οποίο φοβάται ακόμα και να επιστρέψει στην εργασία του, και έχει βυθίσει τις κοινότητες μέσα σε πένθος, εξαθλίωση και καχυποψία», αναφέρει η έκθεση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Στις τρεις χώρες που έχουν πληγεί δυσμενέστερα, σχεδόν 500 επαγγελματίες υγείας έχουν χάσει τη ζωή τους την προηγούμενη χρονιά, ένα επιπλέον καταστροφικό πλήγμα που προστίθεται στην ήδη σοβαρή έλλειψη προσωπικού πριν ξεσπάσει η κρίση του Έμπολα. Είναι επείγουσα η ανάγκη για αποκατάσταση της πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας, ως ένα πρώτο βήμα προς την ανοικοδόμηση λειτουργικών συστημάτων υγείας στην περιοχή.
«Η επιδημία αυτή έχει φέρει στην επιφάνεια με βάναυσο τρόπο την ανεπάρκεια και την αποτυχία σε παγκόσμιο επίπεδο. Χιλιάδες άνθρωποι το πλήρωσαν με τη ζωή τους. Είναι προς όφελος όλων μας να πάρουμε μαθήματα από αυτή την επιδημία, από την αδυναμία των συστημάτων υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες μέχρι και από την παράλυση και την εξαιρετική αργοπορία της διεθνούς βοήθειας», καταλήγει η έκθεση.