Η τοποθέτηση του Παναγιώτη Στασινού για το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας
Λαμία, 11.5.2015
Ήρθαμε εδώ σήμερα χωρίς κάποια εισήγηση να ακούσουμε λίγα θεωρητικά και περισσότερα μεγάλα λόγια ανεκπλήρωτων στόχων και ελλείψεων δεκαετιών για τη Λαμία. Αυτό μας οδηγεί στη σκέψη ότι χρειάζεται να γίνει κριτική για το παρελθόν. Δίχως τη συνείδηση του φαύλου αναποτελεσματικού τρόπου που διαχειριστήκαμε τα κοινοτικά κονδύλια όλα αυτά τα χρόνια δεν θα βοηθηθούμε να διορθωθούμε. Όπως σωστά είπε ο κ Περιφερειάρχης δαπανήσαμε/σπαταλήσαμε από το 1980 έως σήμερα τρία σχέδια Μάρσαλ. Οι ευθύνες είναι συγκεκριμένες και αφορά σε όλο το φαύλο πολιτικό σύστημα που μας έφερε εδώ.
Την ώρα που η χώρα μας και η Στερεά, η Λαμία, δοκιμάζεται από την κρίση, την ώρα που τα αδιέξοδα της οικονομίας πέφτουν στο κεφάλι όλων μας., ελπίζουμε ότι δεν θα διαψευστούμε για μια ακόμα φορά με το νέο ΕΣΠΑ όπως διαψευστήκαμε με το πρώτο και το δεύτερο ΚΠΣ και το ΕΣΠΑ.
Ακούσαμε δυστυχώς από τους προηγούμενους ομιλητές μεγάλα λόγια και προτάσεις επί παντός. Ξέρουμε ότι προτεραιότητες του νέου ΕΣΠΑ είναι η έρευνα, η τεχνολογική ανάπτυξη και η καινοτομία. Άρα δεν μπορούμε να μιλάμε επί παντός επιστητού και για όλες τις ανάγκες.
Η μέχρι τώρα εμμονή στα μεγάλα έργα επηρεάζει και το σχεδιασμό και για νέα αυτή προγραμματική περίοδο. Πίσω από αυτή την εμμονή βρίσκεται η μονοδιάστατη και βαθιά ριζωμένη πεποίθηση ότι τα μεγάλα έργα αυξάνουν τον εθνικό πλούτο. Πίσω κι από αυτό είναι οι πανίσχυρες ομάδες πίεσης του κατασκευαστικού τομέα που επιδιώκουν το βραχυπρόθεσμο όφελος και τις πρόσκαιρες θέσεις εργασίας, τα οποία τα κατασκευαστικά έργα συνεπάγονται. Ένα σοβαρό μερίδιο ευθύνης για τη σημερινή κρίση οφείλεται ακριβώς σ’ αυτό το σκεπτικό. Ότι η παροχή πρόσκαιρων θέσεων εργασίας αρκεί για να ανεχθούμε υπερκοστολογημένα, υπερδιαστασιολογημένα, ανόητα, επιζήμια, μη βιώσιμα και με μεγάλο κόστος συντήρησης και διαχείρισης κατασκευαστικά έργα. Πρόκειται για μια «νοσηρή» νοοτροπία από την οποία πρέπει να απαλλαγούμε το συντομότερο - ακόμη και όταν η πίεση για θέσεις εργασίας είναι τεράστια - όπως σήμερα.
Ανάμεσα στους στόχους που θέτει η στρατηγική «Ευρώπη 2020», τη μεγάλη βαρύτητα έχουν η απασχόληση, η καταπολέμηση της φτώχειας και η προστασία του περιβάλλοντος. Στόχοι με τους οποίους μπορούμε να συμφωνήσουμε σε μεγάλο βαθμό και να συμβάλουμε σε τοπικό επίπεδο για την πραγματοποίησή τους. Στο σχεδιασμό που συζητάμε οι παραπάνω τρεις επίκαιροι στόχοι πρέπει να είναι αναβαθμισμένοι. Είναι τραγικό να ομολογείται ότι πολύ λίγα έχουν γίνει και ακόμα να φοβόμαστε πως λιγότερα πρόκειται να γίνουν με τους -έτσι κι αλλιώς- περιορισμένους πόρους που πρόκειται να διατεθούν.
Ουσιαστικά μέχρι τώρα δεν έχει αμφισβητηθεί το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης, που επικράτησε έως τώρα και οδήγησε την χώρα στην κρίση. Επικρατεί η εντύπωση ότι μέχρι πριν την κρίση όλα πήγαιναν καλά. Μέχρι που ήρθε η εξωγενής χρηματιστηριακή κρίση και μας βρήκε καθησυχασμένους, απροετοίμαστους και έτσι βρεθήκαμε προσωρινά σε δύσκολη θέση. Αρκεί να σηκώσουμε λίγο τα μανίκια και θα επιστρέψουμε γρήγορα στους γνωστούς ρυθμούς της κατανάλωσης χωρίς όρια. Τα πράγματα όμως δεν είναι καθόλου έτσι.
Η χώρα είναι γεμάτη με ημιτελή, άχρηστα - συχνά επιζήμια - έργα που έγιναν με ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις. Έργα που έγιναν και μας φόρτωσαν με μεγάλο κόστος συντήρησης και διαχείρισης, αλλά και έργα που δεν έγιναν ενώ είχαν ενταχθεί, εκτοπίζοντας άλλα, ίσως καλύτερα. Πέρα από τη σπατάλη και τις χαμένες ευκαιρίες, η διαχείριση των προηγούμενων ευρωπαϊκών κονδυλίων μας κληρονόμησε δύο παθογένειες που έχουν ριζώσει βαθιά στη σκέψη της διοίκησης αλλά και της κοινωνίας: Ότι τα ευρωπαϊκά κονδύλια είναι απλή εισροή πόρων που βοηθούν τη χώρα μέσω του εργολαβικού κέρδους και των θέσεων εργασίας κατά τη διάρκεια των έργων και όχι ως επένδυση με κοινωφελή χαρακτήρα και μακρόπνοη προοπτική. Έτσι, κεντρικό μέλημα φυσικά είναι η περιβόητη απορρόφηση με κάθε τρόπο.
Ότι η συμπληρωματικότητα ανάμεσα σε διάφορες δράσεις και πολιτικές (π.χ. περιβάλλον, χωροταξία, τουρισμός, πολιτισμός, κοινωνική πολιτική κ.λπ.) είναι εμπόδια στην υλοποίηση έργων και όχι εγγύηση για την επιτυχία τους.
«Αποτελεσματικός», π.χ. Δήμαρχος, δεν θεωρείται εκείνος που συνδυάζει πολιτικές και υλοποιεί έργα με πολλαπλό όφελος, αλλά εκείνος που βρίσκει τρόπο να παρακάμψει τη «νομοθεσία», π.χ. για το περιβάλλον, και τις προδιαγραφές (π.χ. επιλεξιμότητα) και καταφέρνει να επιβάλει και να υλοποιήσει τα έργα που επιθυμεί εκείνος ή μια συγκεκριμένη ομάδα πίεσης.
Και όταν, τελικά, ένα έργο δεν προχωρά επειδή «αντιδρούν οι κάτοικοι», «δεν υπάρχει σχέδιο», «κόλλησε στο δασαρχείο, την αρχαιολογία, το ΥΠΕΚΑ …», «δεν ήταν επιλέξιμες οι δράσεις» κ.ο.κ., το θεωρούμε απρόβλεπτο εξωτερικό πρόβλημα και όχι αποτυχία σχεδιασμού. Αντί να ζητηθούν ευθύνες από εκείνους που σχεδίασαν και ενέταξαν τα εν λόγω έργα, ρίχνουμε το βάρος «στο περιβάλλον που εμποδίζει την ανάπτυξη», «στους κατοίκους που κοιτάνε το δικό τους συμφέρον» ή «στον υπάλληλο που επιμένει να εφαρμόζει το νόμο» κ.λπ. Έτσι, αποτελεί παγιωμένη πεποίθηση ότι για να έχουμε «αποτέλεσμα» δεν πρέπει να είμαστε σχολαστικοί σε θέματα σχεδιασμού και εφαρμογής των νόμων και των προδιαγραφών.
Το συμπέρασμα, στη νέα προγραμματική περίοδο αυτές οι νοσηρές καταστάσεις πρέπει να πάψουν με αποφασιστικό τρόπο. Για πρώτη φορά, μας υπόσχονται ότι θα μετράει το αποτέλεσμα και η χρησιμότητα των έργων και όχι η απορρόφηση∙ και ότι θα προκρίνονται μόνο τα έργα που έχουν πολλαπλά οφέλη και βρίσκονται σε συνέργεια με άλλες πολιτικές (περιβάλλον, χωροταξία, τουρισμός, πολιτισμός κ.λπ.). Θα είναι έτσι;
Η κρίση ήρθε για να μείνει διότι είναι ταυτόχρονα οικονομική, περιβαλλοντική και
κοινωνική. Είναι μια κρίση του συστήματος της άμετρης μεγέθυνσης και κατανάλωσης. Δεν υπάρχουν οι πόροι για να επιστρέψουμε σε αυτό το μοντέλο. Αν συνεχιστεί η ίδια λογική θα χρειαστούμε 4-5 πλανήτες σαν τη γη για να επιβιώσουμε. Αν δεν το καταλάβουμε γρήγορα αυτό, οι κρίσεις θα επιστρέφουν διαρκώς, ενώ θα συνεχίσει να διαλύεται η κοινωνική συνοχή, να περιορίζεται η δημοκρατία και να μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στους φτωχούς και τους πλούσιους.
Το θέμα, μέσα στην πρωτοφανή κρίση που βιώνουμε, είναι πώς θα γίνουμε περισσότερο αποτελεσματικοί χωρίς να μας οδηγεί η ανάγκη για τυφλή απορρόφηση κονδυλίων αλλά το όραμα για βιώσιμο μέλλον για τον τόπο μας.
Οι επιλογές που προωθούνται με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση πρέπει να συμβάλλουν στην κοινωνική συνοχή, που έχει διαλυθεί λόγω κρίσης και να συνάδουν με τη βιωσιμότητα και την προστασία των φυσικών πόρων. Θα πρέπει να σταματήσουμε να προωθούμε τις υποδομές που σπαταλούν ή βλάπτουν τους φυσικούς πόρους και το περιβάλλον.
Στις προτεραιότητες που πρέπει να προωθηθούν στην νέα προγραμματική περίοδο θα πρέπει να περιλαμβάνονται σημαντικοί στόχοι, όπως η ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογίας και της καινοτομίας, η χρήση και η ποιότητα των τεχνολογιών πληροφόρησης κι επικοινωνίας, η ενίσχυση του αγροτικού τομέα και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, η στροφή προς μια οικονομία χαμηλού άνθρακα, η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η περιβαλλοντική αποτελεσματικότητα και η αποδοτική χρήση των φυσικών πόρων, οι βιώσιμες μεταφορές και αντιμετώπιση των προβλημάτων των υποδομών.
Για να γίνει αυτό σαφές, ας δούμε μερικούς στόχους που έχουν πραγματικά κοινωνικό αντίκτυπο επειδή έχουν άμεσα κοινωνικά οφέλη, πολλές θέσεις εργασίας και είναι στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης:
• Την στήριξη σχημάτων κοινωνικής οικονομίας και συνεταιριστικών επιχειρήσεων. Στην Ευρώπη καλύπτουν το 10% του οικονομικού τομέα, προσφέροντας εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι το 50% του τομέα των ΑΠΕ στη Γερμανία καλύπτεται από τέτοιες επιχειρήσεις. Δυστυχώς με μεγάλη ευθύνη παλαιοκομματικών τακτικών ο κόσμος έχει χάσει την εμπιστοσύνη τους στα συνεταιριστικά σχήματα αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε μια νέα αρχή.
• Την ενίσχυση των σχημάτων τοπικής βιώσιμης διαχείρισης των απορριμμάτων και αποβλήτων με κατάλληλης κλίμακας τεχνολογίες με στόχο ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση και επεξεργασία των οργανικών απορριμμάτων, με διαλογή στην πηγή, με στόχο μηδενικά απόβλητα. Ήδη σε άλλες περιοχές στην Ελλάδα έχουν ξεκινήσει τέτοιες πρωτοβουλίες όπως στη Λακωνία για την ανακύκλωση.
• Την ενίσχυση δράσεων που προωθούν την εξοικονόμηση ενέργειας και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια με στόχο την αντιμετώπιση ενεργειακής φτώχειας και δημιουργία θέσεων εργασίας. χρειαζόμαστε επενδύσεις στην ενέργεια μικρής κλίμακας, με τη συμμετοχή τοπικών κεφαλαίων, προσαρμοσμένες στην κάλυψη των αναγκών μας, μακριά από φαραωνικά έργα.
• Τη σύνδεση του τουρισμού με τον πολιτισμό, το περιβάλλον, τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Αυτός είναι ο πλούτος μας. Ενίσχυση εναλλακτικού τουρισμού στην πράξη όχι μόνο στα λόγια. Για εμάς είναι σημαντική η ενίσχυση δράσεων αποκατάστασης βιοποικιλότητας των περιοχών Natura 2000, που μπορούν να αποτελέσουν βάσεις ανάπτυξης και όχι κατάρα όπως πιστεύουν κάποιοι.
• Το πρόβλημα της διαχείρισης των υδατικών πόρων είναι καίριο. Είναι απολύτως επιτακτική η μείωση των διαρροών νερού στα δίκτυα διανομής, η επαναχρησιμοποίηση του νερού, η εφαρμογή της ευρωπαϊκής οδηγίας για το νερό.
Σήμερα στην συζήτηση ακούστηκαν «προεκλογικά προγράμματα». Εμείς κυρίως λέμε ότι κάθε ευρώ που θα επενδύεται πρέπει να έχει καθαρά αναπτυξιακό χαρακτήρα και κάθε ευρώ που επενδύεται να έχει πολλαπλάσια αποτελέσματα και να δημιουργεί θέσεις εργασίας.
Τελειώνω εκφράζοντας μια μεγάλη αγωνία: Στην διαχειριστική περίοδο αυτή να μην πελαγοδρομήσουμε, όπως κάναμε εδώ και τόσα χρόνια, που με σπάταλο και αναποτελεσματικό τρόπο διαχειριστήκαμε τους πολύτιμους ευρωπαϊκούς πόρους
Παναγιώτης Στασινός
Δημοτικός Σύμβουλος
Πρωτοβουλίας Ενεργών Πολιτών Λαμίας