Αντώνιος Κυριαζής: Ένας Πρόσφυγας Εθνομάρτυς
ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ Ο ΘΕΤΤΑΛΟΣ
«ὅποιος ἐλεύθερα συλλογᾶται,
συλλογᾶται καλά»
του Ιωάννη Τ. Τράντα
(Αντί προλόγου)
Σαν σήμερα…
1 Ιουνίου 1926
Γεννιέται η Marilyn Monroe, μία από τις πιο δημοφιλείς ηθοποιούς που ανέδειξε η
έβδομη τέχνη. 1 Ιουνίου1947 Οι Αμερικανοί αντικαθιστούν τους Βρετανούς στην οργάνωση και στον εξοπλισμό του ελληνικού στρατού.
1 Ιουνίου 1961 Ο Θούριος και το Σύνταγμα του Ρήγα Βελεστινλή-Φεραίου τίθενται υπό απαγόρευση στο στράτευμα.
1 Ιουνίου 1964 Καθιερώνεται με νόμο η υποχρεωτική συνταξιοδότηση των δημοσίων υπαλλήλων (πλην στρατιωτικών και σωμάτων ασφαλείας) μετά τη συμπλήρωση 35ετίας.
Η καταγραφή γεγονότων εις τας Δέλτους της
Ιστορίας είναι αμείλικτη τουλάχιστον ως προς τις ημερομηνίες, το πώς και το
γιατί των καταγραφομένων επιδέχεται τόσων ερμηνειών όσες και οι κυρίαρχες
συγγραφικές επιβολές – επιβουλές απόψεων. Ας είναι. Απ’ όσο έχω υπ’ όψιν μου
μάλλον δεν ήρθη εισέτι η ανωτέρω απαγόρευση. Σεβαστά τα ευνομούμενα πάτρια
θέσμια, ως δίδαξε και ο Σωκράτης του κωνείου.
Αυτό το «τίθενται υπό απαγόρευση» της 1ης Ιουνίου 1961, σαν
σκίρτημα καταλαγής και παρηγορίας, μου σπίθισε στον νου εκείνο το: «ως δώρον ανατίθησι» του «Ανωνύμου Έλληνος» της «Ελληνικής Νομαρχίας».
Ας μου επιτραπεί παρακαλώ να παραθέσω τα
γραφόμενα επακριβώς στο εξώφυλλο και την πρώτη σελίδα – αφιέρωση του εξαιρετικού
βιβλίου της «Ελληνικής Νομαρχίας»:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ
Ήτοι Λόγος Περί ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Συντεθείς τε και τύποις
εκδοθείς ιδίοις αναλώμασι προς ωφέλειαν των Ελλήνων
παρά ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΣ
Εν Ιταλία, 1806
1η σελίδα:
ΕΙΣ ΤΟΝ ΤΥΜΒΟΝ Του μεγάλου
και αειμνήστου Έλληνος ΡΗΓΑ
Του υπέρ της σωτηρίας της
Ελλάδος εσφαγιασθέντος,
χάριν ευγνωμοσύνης ο
συγγραφεύς το πονημάτιον τόδε ως δώρον ανατίθησι.
Exoriare aliguis nostris ex ossibus ultor. Virg.
IV,
625
Αναφανήναί τις εκ των
οστέων ημών έκδικος. (Βιργ.)
Εις
ποίον άλλον έπρεπε να αναθέσω εγώ το παρόν μου πονημάτιον, ω αξιάγαστε ήρως,
παρά εις εσέ οπού εστάθης ο πρόδρομος μιάς ταχέας ελευθερώσεως της κοινής
πατρίδος μας Ελλάδος και εθυσίασες την ζωήν σου δι’ αγάπην της; Δέξαι το λοιπόν
με το συνηθισμένον σου ελληνικόν ιλαρόν και καταδεκτικόν βλέμμα, και δέξαι το
προς τούτοις ως αρραβώνα εκδικήσεως του λαμπρού αίματός σου κατά των τυράννων
της Ελλάδος. Η δε Ελλάς άπασα θέλει δοξάσει δια παντός το αθάνατον όνομά σου,
συναριθμούσα αυτό εις τον κατάλογον των Επαμεινώντων, Λεωνίδων, Θεμιστοκλέων,
και Θρασυβούλων.
Ο Διαφωτιστής και Διδάσκαλος του Γένους,
Ρήγας Βελεστινλής - Φεραίος.
Γεννήθηκε στο Βελεστίνο περί το 1757. Ενεοί και κατάπληκτοι εξακολουθούν
να παραμένουν οι ιστορικοί μπροστά στην ευρυμάθεια, πολυγνωσία και πνευματική
κατάρτιση και καλλιέργεια του νεαρού Θεσσαλού πρόσφυγα Ρήγα. Τα σχολεία της
μαθητικής περιόδου του στην περιοχή του Βελεστίνου (ιδιαιτέρως ακμάζοντα αυτά
του Τυρνάβου, Αμπελακίων και Ζαγοράς) δεν ήταν δυνατόν να παρείχαν τέτοιου
επιπέδου γνώσεις, αν και πρέπει να θεωρηθεί ως βέβαιον ότι ο Ρήγας έλαβε σοβαρή
σχολική μόρφωση, που του παρείχε στέρεες βάσεις για την περαιτέρω πνευματική
του ανάπτυξη και ψυχική του καλλιέργεια. Πρόσφυγξ στην Κωνσταντινούπολη,
επικηρυγμένος απ’ τους τούρκους του Βελεστίνου, περίπου εικοσαετής, πολύ
σύντομα κατόρθωσε να προσληφθεί στην γραμματεία του Φαναριώτη ηγεμόνα
Αλέξανδρου Υψηλάντη, θέση τεραστίων ευκαιριών για την μορφωτική και
επαγγελματική εξέλιξή του, αφού είχε την δυνατότητα απόκτησης γνώσεων για την
ευρωπαϊκή πολιτική και την φαναριώτικη διπλωματία, που πέραν της ικανότερης σε
ευρωπαϊκό επίπεδο, αποτελούσε και την ουσία της εξωτερικής πολιτικής της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η γλωσσομάθεια του Ρήγα περιελάμβανε εκτός της
ελληνικής, την τουρκική, γαλλική, γερμανική, ιταλική, ρουμανική και αραβική
γλώσσα. Είχε ως εκ τούτου πρόσβαση σε σοβαρά αλλόγλωσσα κείμενα και ανθρώπους,
που συνέτειναν στην ευρυμάθειά του. Τελικά οι ιστορικοί αποφαίνονται ότι ο
Ρήγας μόνος, φιλόπονος κι ακαταπόνητος
μέχρι το σύντομο μαρτυρικό τέλος της ζωής του, φρόντιζε για την μόρφωσή του
επενδύοντας κάθε ικμάδα της ενεργητικότητάς του σ’ αυτήν, καθιστώντας την έτσι
κύριο μοχλό και υπηρέτη για την πνευματική αναμόρφωση και πολιτική απελευθέρωση του υποδούλου Γένους
των Γραικών. Ο Ρουμάνος ιστορικός A. Xenopol γράφει ότι ο Ρήγας κατά το έτος
1780 ευρισκότανε ήδη στο Βουκουρέστι (Βλαχία) ως γραμματεύς του ηγεμόνος Αλ.
Υψηλάντη, και ότι κατά την εποχή αυτήν ίδρυσε εκεί την «Εταιρεία των Φίλων»
(Sosiété des amis), η οποία είχε ως έμβλημα το: «ζήτω ο έρως διά την πατρίδα»
(Vive l’amour pour la patrie ). Κατά το 1788 ο Ρήγας είναι γραμματεύς του νέου
ηγεμόνα της Βλαχίας και σερασκέρη (αρχιστρατήγου των ενόπλων δυνάμεων της
οθωμανικής αυτοκρατορίας) Νικόλαου Μαυρογένη και κατά το 1790 στην υπηρεσία του
ελληνομολδαβού άρχοντα και αυστριακού
βαρώνου του Λάγκενφελντ Κιρλιάνου, στην Βιέννη. Τα δύο τελευταία χρόνια
της ζωής του τα διάγει στην Βιέννη, μέσα σε πυρετώδεις ρυθμούς για την επικείμενη επανάσταση.
Ο Ρήγας γνωρίζοντας την τεράστια δύναμη
του όπλου της παιδείας αρχίζει νωρίς το συγγραφικό και μεταφραστικό του έργο
προς διαφωτισμό και πνευματική αναγέννηση των ελληνοπαίδων. Εμπνεόμενος απ’ τον
ευρωπαϊκό διαφωτισμό, που όπως και η Αναγέννηση έχει τις ρίζες του στα
αρχαιοελληνικά ιδεώδη και θέσφατα, και βασιζόμενος στις τεχνικές των κλασικών
ελλήνων, αρχίζει να γράφει πάνω σε προσφιλή νεανικά θέματα περνώντας μέσα απ’
αυτά αξίες φιλοπατρίας, δικαίου, ηθικής κι απελευθέρωσης από τον σκοταδισμό και
την τυφλή αμάθεια. Το «Σχολείον των ντελικάτων εραστών» είναι βασικό δείγμα
αυτού του είδους και είχε γίνει best seller θα λέγαμε στους νέους κι ιδιαίτερα
στις νέες της τότε Πολίτικης αριστοκρατίας, θα τολμούσαμε να πούμε πως
πρόκειται για μια πρώϊμη γραφή
«σεξουαλικής» απελευθέρωσης. Ο πρόλογος του βιβλίου αυτού τρέχει να
προλάβει τις κακές γλώσσες, «..Αλλ’ επειδή και δεν παύουν πάντοτε οι
φιλοκατήγοροι να εφευρίσκουν αιτίας, διά να εξασκούν την γλώσσαν τους, νομίζω
ότι θέλουν μεμφθή και εμέ, πως έκλεξα ερωτικήν ύλην (πράγμα οπού συνηθίζεται
από κάθε τάγμα ανθρώπου τώρα εις τον αιώνα μας καθώς είναι γνωστόν) ερωτικήν
λέγω ύλην διά γύμνασιν της φιλοπονίας μου, και όχι άλλην. Αποκρίνομαι λοιπόν,
ότι οι εμπεριεχόμενοι τω παρόντι βιβλίω έρωτες, εις υπανδρείαν καταντούν, η
οποία είναι μυστήριον και ας μην πολυλογούν, …Εις όλαις ταις αισθαντικαίς νέαις
και νέους…Έρρωσθε, Ο Ρήγας». Το «Φυσικής Απάνθισμα» (Στοιχεία Φυσικής) έρχεται
να φωτίσει τις κάθε είδους θρησκόληπτες δοξασίες για τα φυσικά φαινόμενα και
όχι μόνον. Άκρως συγκινητική στο τέλος
του κειμένου «Φυσικής Απάνθισμα» η δημοσίευση του Ρήγα: «ΕΙΔΗΣΙΣ. Αν κανένας
φιλογενής αγαπά να κοπιάση μεταφράζοντας εις όφελος του Γένους κανένα βιβλίον,
ας μην επιχειρισθή το «Esprit des lois» par monsieur Montesguieu, επειδή είναι
μισομεταφρασμένο υπ’ εμού και τελειώνοντας έχει να τυπωθή». Ο «Νέος Ανάχαρσις»
γεωγραφεί τα ερείπια και την ιστορία της Ελλάδας με προβολή στους χρόνους της
ακμής. Η περίφημη «Χάρτα» αποτυπώνει τα αρχαία ελληνικά ονόματα πάνω στις
τουρκοσλαβοαλβανικές κ.ά. μετονομασίες τους, σχολιάζοντας με τις καταπληκτικές
της επιπεδογραφίες τόπους, γεγονότα, νομίσματα και ιστορικά πρόσωπα. Ο
«Θούριος», το ιερότερον άσμα της φυλής μας κατά τον Τερτσέτη, κυκλοφορεί εν
είδη επαναστατικής προκήρυξης εμψυχώνοντας τους χειμαζόμενους βαλκάνιους. Η
εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου έρχεται να θυμίσει προγονικές δόξες εγείροντας
αξιώσεις ελευθερίας και προγονικής υπερηφάνειας. Ο «Ηθικός Τρίπους», που
περιλαμβάνει τα έργα α) «Τα Ολύμπια», β) «Η Βοσκοπούλα των Άλπεων», γ) «Ο
Πρώτος ναύτης», βρίθει αρχαιογνωστικών σχολίων και «αθώων» νύξεων περί
ελευθερίας, που όπως διαβάζουμε στους φακέλους των αυστριακών ανακρίσεων αυτό
προσάπτεται και στο κατηγορητήριο τής, τελικά, θανατικής ποινής του Ρήγα και
του συντρόφου του Αντώνιου Κορωνιού. Τα «Επαναστατικά Ποιήματα», οι
«Δημοκρατικές Κατηχήσεις», οι «Προκηρύξεις», άοκνο έργο και φλογερό, κατέχουν
εξέχουσα και δυναμική θέση στις καρδιές των υπόδουλων ραγιάδων. Το μνημειώδες
«Σύνταγμα» του Ρήγα ή η «Νέα Πολιτική Διοίκησις» ή το «Ρόπαλον του Ηρακλέους»,
όπως ονομάζεται, έχει ως προμετωπίδα τις λέξεις:
ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ
ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ,
ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ, ΤΩΝ ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ ΝΗΣΩΝ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΛΑΧΟΜΠΟΓΔΑΝΙΑΣ
ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ
Ελευθερία, ισοτιμία, αδελφότης
… ΤΑ ΔΙΚΑΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ: Άρθρον 5. Όλοι οι συμπολίται
ημπορούν να έμβουν εις αξίας και δημόσια οφφίκια. Τα ελεύθερα γένη δεν
γνωρίζουν καμμίαν αξίαν προτιμήσεως εις τας εκλογάς των, παρά την φρόνησιν και
την προκοπήν, ήγουν καθένας, όταν είνε άξιος και προκομμένος διά μίαν δημοσίαν
εκδούλευσιν, ημπορεί να την αποκτήση. Εξ εναντίας δε μην όντας άξιος, αλλά
χυδαίος, δεν πρέπει να τω δοθή, διότι μην ηξεύροντας, πώς να την εκτελέση,
προσκρούει και βλάπτει το κοινόν με την αμάθειαν και την ανεπιδεξιότητά του. Άρθρον
22. Όλοι χωρίς εξαίρεσιν έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα. Η πατρίς
έχει να καταστήση σχολεία εις όλα τα χωρία διά τα αρσενικά και τα θηλυκά
παιδία. Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή, με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα
έθνη. Να εξηγούνται οι παλαιοί ιστορικοί συγγραφείς, εις δε τας μεγάλας πόλεις
να παραδίδεται η γαλλική και η ιταλική γλώσσα, η δε ελληνική να είναι
απαραίτητος. Άρθρον 28. Ένα έθνος έχει το δικαίωμα να μετασχηματίση και να
μεταλλάξη την νομοθεσίαν του, μιάς γενεάς πρόσωπα δεν ημπορούν να καθυποτάξουν
εις τους νόμους των τα πρόσωπα, οπού θέλουν γεννηθή κατόπιν τους. (σήμερα είναι Δευτέρα, 12.9.2011, και περιμένουμε την 6η δόση εκ του
Μνημονίου… σχολίαζα πρωτογράφοντας το παρόν κείμενο… και σήμερα 23.3.2016
περιμένουμε μια κάποια «Αξιολόγηση»…, αθάνατε Καβάφη…).
Το Σύνταγμα του Ρήγα είναι ασφαλώς το
πλέον επαναστατικό του έργο. Η διακήρυξη της πολιτικής χειραφέτησης και της
αδελφικής διαβίωσης των Βαλκανικών λαών είναι εκείνο που κατατρόμαξε την
Αυστριακή κυβέρνηση και τον Αψβούργο αυτοκράτορα (μιάς και υπό την δεσποτεία
του βρίσκονταν και Βαλκανικοί λαοί) και τον ώθησε να παραδώσει τον Ρήγα και
τους επτά συντρόφους του στους Τούρκους, για να υποστούν το μαρτύριο του
στραγγαλισμού στο Βελιγράδι. Και δεν είναι καθόλου αυτονόητο πως πριν από τους
Βουλγάρους, Σέρβους, Ρουμάνους και Αλβανούς, ο Ρήγας μίλησε πρώτος για την
ελευθερία τους και για την αδελφική και ισότιμη συμβίωσή τους με τους Έλληνες.
Και δικαίως, ο Ρήγας με το Σύνταγμά του κατέστη το αιώνιο σύμβολο ελευθερίας,
ειρήνης και συνεργασίας των Βαλκανικών Λαών.
Σημείωση: Ακροθιγώς αναφερθήκαμε μόνον
στην πλευρά του Ρήγα ως Διαφωτιστού και Διδασκάλου του Γένους μας, ως προς την
επαναστατική – συνωμοτική – ένοπλη πλευρά του ελπίζω στο άμεσο μέλλον να έχουμε
την ευκαιρία. Πάντως ως προς την δεύτερη πτυχή της δραστηριότητας του Ρήγα
αξίζει να σημειώσουμε το γεγονός που αναφέρει ότι ο πασάς του Βιδινίου
Πασβάνογλου είχε στείλει άντρες του να στήσουν καρτέρι στον δρόμο ανάμεσα
Σεμλίνο και Βελιγράδι, για ν’ αρπάξουν κι ελευθερώσουν τον Ρήγα και τους επτά
συντρόφους του απ’ τα Σουλτανικά χέρια, δυστυχώς ανεπιτυχώς, αλλά και το
περιστατικό του Αλή των Ιωαννίνων που παρ’ όλη την εξυπνάδα του δεν
μπόρεσε ούτε αυτός να αποσπάσει τους
οκτώ νεομάρτυρες από τον πασά του Βελιγραδίου, με τον απεσταλμένο και την
επιστολή του: «Αγαπημένε αδερφέ, πασά και καϊμακάμη του Βελιγραδίου, μακάρι να
πληθαίνει διαρκώς η δύναμή σου! Έφτασαν στην ακοή μας μαντάτα ότι κρατάς στα
χέρια σου οκτώ Ρωμιούς ρέμπελους, που θέλησαν να μας χαλάσουν το Ντοβλέτι και
να φτιάξουν ρεπούμπλικο. Επειδή, ενδοξότατε αδερφέ, οι ρέμπελοι τούτοι Ρωμιοί
ζημίωσαν τις χώρες τις δικές μου και το πασαλίκι μου, παρακαλώ σε γονυπετώς να
μου τους παραδώσεις για να βρουν την δίκαιη τιμωρία που αξίζει στα άνομα
καμώματά τους. Από Γιάννινα, Μαϊου 25, 1798. Ο αδερφός σου Αλή πασάς». Πάντως η
μυστική «Εταιρεία» του Βελεστινλή εκπλήσσει ως προς το εύρος των διαστάσεών της
…
Στο δια ταύτα: (15. Min. Int. – Υπ. Εσ.) AUSZUG – ΠΕΡΙΛΗΨΙΣ …εκ των πρακτικών της
διεξαχθείσης ανακρίσεως των τούτο μεν εν τω αστυνομικώ καταστήματι κρατουμένων…
εκ των κατ’ αυτήν εξάγεται, ότι οι φυλακισθέντες εσκόπουν την απελευθέρωσιν της
Ελλάδος από της τουρκικής κυριαρχίας… Ελλήνων υπηκόων της οθωμανικής Πύλης,
οίτινες ονομάζονται…
Ρήγας Βελεστινλής, 40 ετών, γεννηθείς εν
Φεραίς της Θεσσαλίας και άγαμος, ωμολόγησε.
Ευστράτιος Αργέντης, 31 ετών, γεννηθείς
εν Χίω του Αιγαίου πελάγους, άγαμος και Έλλην έμπορος, ωμολόγησε.
Δημήτριος Νικολίδης, 32 ετών, γεννηθείς
εν Ιωαννίνοις της Ηπείρου, άγαμος και διδάκτωρ της Ιατρικής, ωμολόγησε.
Παναγιώτης Εμμανουήλ, 22 ετών, γεννηθείς
εν Καστορία της Μακεδονίας, άγαμος και πρώην καταστιχάριος παρά τω Αργέντη,
ωμολόγησε.
Ιωάννης Εμμανουήλ, 24 ετών, γεννηθείς εν
Καστορία της Μακεδονίας, άγαμος, φοιτητής της Ιατρικής, ωμολόγησε.
Αντώνιος Κορωνιός, 27 ετών, γεννηθείς εν
Χίω του Αιγαίου πελάγους, άγαμος, τανύν συνέταιρος των αδελφών Οικονόμου (Δημήτριος Οικονόμου, ο καταδότης),
ωμολόγησε.
Θεοχάρης Γεωργίου Τορούντζιας, 22 ετών,
γεννηθείς εν Σιατίστη της Μακεδονίας, άγαμος και Έλλην έμπορος, ωμολόγησε.
Ιωάννης Καρατζάς, 31 ετών, γεννηθείς εν
Λευκωσία της Ασίας, άγαμος και ποτε νεωκόρος της εν Πέστη ελληνικής εκκλησίας,
ωμολόγησε.
Εν Βιέννη τη 24η Μαρτίου 1798.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ ΡΕΝΝΕΡ / Σύμβουλος της
Α.Μ. ως ανακριτής
ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΝΤ.
ΦΕΛΛΝΕΡ /Γραμματεύς
(Αντί επιλόγου)
-
Πριν
την θανάτωση του Ρήγα:
Αναφορά του Αυστριακού Μερκέλιους,
αρμοστή στο Βουκουρέστι: «Ένας κάποιος Ρήγας, γραμματικός, ξεκίνησε από δω για
την Βιέννη, σκοπεύοντας να τυπώσει έναν ελληνικό γεωγραφικό χάρτη. Είναι
πρόσωπο τρομερά ύποπτο κι έχει πολλές φιλίες με τους εδώ Γάλλους και τον
διπλωματικό τους εκπρόσωπο Γκοντέν».
-
Μετά
την θανάτωσή του:
«Βιβλίον αποστασίας κρατούν εις την
αριστεράν και μάχαιραν εις την δεξιάν οι αντίχριστοι φιλόσοφοι», γράφει ο
σεβάσμιος σχολάρχης της Χίου Αθανάσιος ο Πάριος (ο και πιθανός συντάκτης της
πατριαρχικής αντεπαναστατικής «Πατρικής Διδασκαλίας») και ως προς το «Σύνταγμα
του Ρήγα», το ονομαζόμενο και «Ρόπαλον του Ηρακλέους» λόγω του εμβλήματός του –
που απεικονίζεται και στην σημαία του Ρήγα, αναφέρει: «…βιβλιάριον εξέδωκαν,
΄΄Ρόπαλον του Ηρακλέους΄΄ αυτό ονομάσαντες, οι ελληνόφρονες: Βιβλίον δηλαδή
διεγερτικόν, ερεθιστικόν, παρακινητικόν, ώστε πάντες οι απανταχού Χριστιανοί,
εν ρητή ημέρα, να δείξουν του Ηρακλέους την αλκήν εναντίον των τυραννούντων
αυτούς, και τα εξής. Ο νοών νοείτω. Η Θεία Πρόνοια ηλέησε το γένος των
Χριστιανών και, προτού να διαδοθούν εις τον κόσμον εκείνα τα κακέμφατα ρόπαλα,
έκαμε και εφανερώθη η αντίθεος αύτη σκευωρία, και παρεδόθησαν εις το πυρ. Και
οι κατά των ιδίων δεσποτών την κοινήν και καινήν ευτρεπίσαντες μάχαιραν,
μάχαιραν εύρον μισθόν του παραλόγου ζήλου αυτών…»
«Εγώ έσπειρα, άλλοι θα έρθουν να
θερίσουν» ήταν τα τελευταία λόγια του Ρήγα, στον πύργο Νεμπόϊζα του Βελιγραδίου
το χάραμα της 24ης Ιουνίου 1798, όπου με τον στραγγαλισμό και των
οκτώ Εθνομαρτύρων έκλεισε οριστικά (;) – ίσως, το μεγάλο του Όραμα. Αθάνατοι !
Ιωάννης Τριανταφύλλου
Τράντας / Σκηνοθέτης - Ηθοποιός
theatre.erineos@gmail.com