Η ηλεκτροδότηση της περιοχής του Δομοκού
Ιχνογραφεί ο Δημήτρης Β. Καρέλης*
Το «ηλεκτρικό» έφτασε στην Ελλάδα το 1889, όταν η Γενική Εταιρεία Εργοληψιών, κατασκευάζει στην Αθήνα, στην οδό Αριστείδου, την πρώτη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Το πρώτο κτίριο που φωτίζεται στην Αθήνα είναι τα Ανάκτορα και πολύ σύντομα ο ηλεκτροφωτισμός επεκτείνεται στο ιστορικό κέντρο της Πρωτεύουσας. Η τουρκοκρατούμενη τότε Θεσσαλονίκη βλέπει κι εκείνη το ηλεκτρικό φως τον ίδιο χρόνο, καθώς μια Βελγική Εταιρία αναλαμβάνει απ' τις Τουρκικές αρχές την ηλεκτροδότηση και το φωτισμό της Πόλης, με την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Πέρασαν δέκα χρόνια μέχρις ότου οι πολυεθνικές εταιρίες ηλεκτρισμού κάνουν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα. Η αμερικανική εταιρία Thomson-Houston με τη συμμετοχή της Εθνικής Τράπεζας θα ιδρύσει την Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρία που θα αναλάβει την ηλεκτροδότηση κι άλλων μεγάλων Ελληνικών πόλεων. Μέχρι το 1929 θα ηλεκτροδοτηθούν 250 πόλεις με πληθυσμό πάνω από 5.000 κατοίκους.
Στις απόμακρες περιοχές, που ήταν ασύμφορο για τις μεγάλες εταιρίες να κατασκευάσουν μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, την ηλεκτροδότηση αναλαμβάνουν ιδιώτες ή δημοτικές και κοινοτικές αρχές κατασκευάζοντας μικρά εργοστάσια.
Ο ηλεκτροφωτισμός του Δομοκού πέρασε από διάφορες φάσεις και στάδια πριν αναλάβει η ΔΕΗ την πλήρη ηλεκτροδότηση της περιοχής.
Να πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Αρχικά και προ του έτους 1934, ανέλαβε το έργο του ηλεκτροφωτισμού του Δομοκού ο εργολάβος Μπακαλούδης, ο οποίος, «μη δυνάμενος να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του», κηρύχθηκε έκπτωτος. Φυσικά ούτε λόγος την εποχή εκείνη για τις άλλες κοινότητες της επαρχίας.
Ακολούθως το έτος 1936 ανέλαβε την ηλεκτροδότηση του Δομοκού ο Γ. Γουλής, ο οποίος πράγματι χορήγησε για πρώτη φορά συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα, μέχρι την Γερμανοϊταλική κατοχή, οπότε και διακόπηκε η παροχή ρεύματος, μαζεύτηκε το ηλεκτρικό δίκτυο και ο Δομοκός παρέμεινε στο σκοτάδι καθ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής, του εμφυλίου, αλλά και μετέπειτα, ως το 1950 περίπου.
Ήταν τότε που ο βουλευτής Δομοκού Ευστάθιος Μαλαμίδας μερίμνησε για την προμήθεια από την πολιτεία μιας πετρελαιομηχανής, με τη σχετική γεννήτρια, η οποία χορηγήθηκε στο Δήμαρχο Δομοκού Γεώργιο Καψιμάνη, μαζί με ποσότητα χάλκινου αγωγού για την κατασκευή του δικτύου.
Με τα λίγα αυτά εφόδια άρχισε η προσπάθεια και ο τιτάνιος αγώνας, από τον μετέπειτα Δήμαρχο Δομοκού Ευθύμιο Πάνου, για τη δημιουργία του ηλεκτρικού δικτύου της κωμόπολης, με δαπάνες του Δήμου αλλά και από άλλες κρατικές πηγές χρηματοδότησης του έργου.
Αξίζει να σημειώσουμε πως η βοήθεια της πολιτείας όχι μόνο δεν είχε συνέχεια, τουναντίον υπήρξε έντονη αντιπαράθεση και λυσσαλέα επίθεση στο Δήμο Δομοκού.
Η Δημοτική Αρχή αντιμετώπισε σ’ όλο της το μεγαλείο την γραφειοκρατική αντίληψη του Ελληνικού κράτους, το οποίο θεώρησε πως το έργο της ηλεκτροδότησης του Δομοκού ήταν μια ιδιωτική επιχείρηση, με όλες τις φορολογικές και άλλες συνέπειες.
Στέρησε λοιπόν το δικαίωμα επιβολής ανταποδοτικού τέλους προς τους δημότες, για την κάλυψη των υποχρεώσεων της λειτουργίας του μικρού ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού, με αποτέλεσμα την μεγάλη οικονομική ζημιά του Δήμου Δομοκού. Έφτασαν δε στο σημείο οι ιθύνοντες της Οικονομικής Εφορίας Δομοκού να χαρακτηρίσουν το Δήμαρχο Ευθύμιο Πάνου, ως ιδιώτη επιχειρηματία με προσωπικές ευθύνες!
Ο ίδιος δικαιώθηκε αργότερα, όμως η ζημία του δήμου ήταν πρόδηλη και ο χαμένος χρόνος για την επέκταση του εγχειρήματος, πολύς και δυσαναπλήρωτος.
Την ηλεκτροδότηση του Δομοκού ανέλαβε τελικά το 1960, η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ), η οποία εν τω μεταξύ, από τον Αύγουστο του 1950 ιδρύεται, για να λειτουργήσει «χάριν του δημοσίου συμφέροντος» με σκοπό τη χάραξη και εφαρμογή μιας εθνικής ενεργειακής πολιτικής.
Μέσα από την εντατική εκμετάλλευση των εγχώριων πόρων, η ΔΕΗ κάνει το ηλεκτρικό ρεύμα κτήμα και δικαίωμα του κάθε Έλληνα πολίτη, στη φθηνότερη δυνατή τιμή. Ο Δήμος Δομοκού έλαβε για την παραχώρηση, τη σχετική αποζημίωση από τη ΔΕΗ, κατά τις διατάξεις του νόμου.
Η ΔΕΗ στεγάστηκε την εποχή εκείνη εκεί όπου βρισκόταν η Ηλεκτρική Εταιρία του Δομοκού, σε κτίριο που βρίσκεται ακόμη και σήμερα δίπλα στον Παιδικό Σταθμό Δομοκού, κοντά στη σημερινή λαϊκή αγορά, πίσω από το παλιό πέτρινο κτίριο όπου στεγαζόταν το «Θεραπευτήριο χρόνιων παθήσεων» και ως το 1995, οπότε και μεταφέρθηκε εκτός κέντρου, στην παλαιά εθνική οδό Λαμίας-Καρδίτσας.
Τα χωριά του Δομοκού ηλεκτροδοτούνται στη συνέχεια εντατικά, κυρίως κατά τα έτη 1967-68, εφόσον έχει τελειώσει το μεγαλύτερο μέρος ηλεκτροδότησης τη πόλης του Δομοκού και των μεγαλύτερων χωριών όπως η Ομβριακή.
Οι ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις αρχικά είναι πρωτόγονες, με ένα απλό λαμπτήρα φωτισμού και λιγοστές πρίζες, όμως ασύγκριτα μπροστά από τις απαρχαιωμένες συνθήκες με τα λυχνάρια, τις λάμπες του πετρελαίου και της ασετιλίνης.
Οι συνθήκες ζωής βελτιώθηκαν κατά πολύ στη συνέχεια, με την έλευση του αγαθού της ηλεκτρικής ενέργειας και τον αγροτικό εξηλεκτρισμό.
Η ΔΕΗ έκανε ένα πραγματικό τεχνολογικό «θαύμα» στην Ελληνική ύπαιθρο, ηλεκτροδοτώντας ακόμη και το μικρότερο και πιο απομακρυσμένο οικισμό, σπίτι, επιχείρηση, γεώτρηση, πηγάδι ή ποιμνιοστάσιο, χωρίς ή με ελάχιστη τότε συμμετοχή των Ελλήνων πολιτών.
Σήμερα η βόρεια Φθιώτιδα είναι μια από τις περιοχές που παράγεται ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, καθώς έχουν κατασκευαστεί ήδη δεκάδες συστήματα, σε φωτοβολταϊκά πάρκα ισχύος 100 kWp, άλλα και μικρότερα επί βιομηχανικής και οικιακής στέγης.
Δημήτρης Β. Καρέλης
Πρόεδρος Δ.Σ. του Πανελλαδικού Συλλόγου Καταμετρητών – Εισπρακτόρων Ομίλου Δ.Ε.Η.
Το «ηλεκτρικό» έφτασε στην Ελλάδα το 1889, όταν η Γενική Εταιρεία Εργοληψιών, κατασκευάζει στην Αθήνα, στην οδό Αριστείδου, την πρώτη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Το πρώτο κτίριο που φωτίζεται στην Αθήνα είναι τα Ανάκτορα και πολύ σύντομα ο ηλεκτροφωτισμός επεκτείνεται στο ιστορικό κέντρο της Πρωτεύουσας. Η τουρκοκρατούμενη τότε Θεσσαλονίκη βλέπει κι εκείνη το ηλεκτρικό φως τον ίδιο χρόνο, καθώς μια Βελγική Εταιρία αναλαμβάνει απ' τις Τουρκικές αρχές την ηλεκτροδότηση και το φωτισμό της Πόλης, με την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Πέρασαν δέκα χρόνια μέχρις ότου οι πολυεθνικές εταιρίες ηλεκτρισμού κάνουν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα. Η αμερικανική εταιρία Thomson-Houston με τη συμμετοχή της Εθνικής Τράπεζας θα ιδρύσει την Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρία που θα αναλάβει την ηλεκτροδότηση κι άλλων μεγάλων Ελληνικών πόλεων. Μέχρι το 1929 θα ηλεκτροδοτηθούν 250 πόλεις με πληθυσμό πάνω από 5.000 κατοίκους.
Στις απόμακρες περιοχές, που ήταν ασύμφορο για τις μεγάλες εταιρίες να κατασκευάσουν μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, την ηλεκτροδότηση αναλαμβάνουν ιδιώτες ή δημοτικές και κοινοτικές αρχές κατασκευάζοντας μικρά εργοστάσια.
Ο ηλεκτροφωτισμός του Δομοκού πέρασε από διάφορες φάσεις και στάδια πριν αναλάβει η ΔΕΗ την πλήρη ηλεκτροδότηση της περιοχής.
Να πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Αρχικά και προ του έτους 1934, ανέλαβε το έργο του ηλεκτροφωτισμού του Δομοκού ο εργολάβος Μπακαλούδης, ο οποίος, «μη δυνάμενος να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του», κηρύχθηκε έκπτωτος. Φυσικά ούτε λόγος την εποχή εκείνη για τις άλλες κοινότητες της επαρχίας.
Ακολούθως το έτος 1936 ανέλαβε την ηλεκτροδότηση του Δομοκού ο Γ. Γουλής, ο οποίος πράγματι χορήγησε για πρώτη φορά συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα, μέχρι την Γερμανοϊταλική κατοχή, οπότε και διακόπηκε η παροχή ρεύματος, μαζεύτηκε το ηλεκτρικό δίκτυο και ο Δομοκός παρέμεινε στο σκοτάδι καθ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής, του εμφυλίου, αλλά και μετέπειτα, ως το 1950 περίπου.
Ήταν τότε που ο βουλευτής Δομοκού Ευστάθιος Μαλαμίδας μερίμνησε για την προμήθεια από την πολιτεία μιας πετρελαιομηχανής, με τη σχετική γεννήτρια, η οποία χορηγήθηκε στο Δήμαρχο Δομοκού Γεώργιο Καψιμάνη, μαζί με ποσότητα χάλκινου αγωγού για την κατασκευή του δικτύου.
Με τα λίγα αυτά εφόδια άρχισε η προσπάθεια και ο τιτάνιος αγώνας, από τον μετέπειτα Δήμαρχο Δομοκού Ευθύμιο Πάνου, για τη δημιουργία του ηλεκτρικού δικτύου της κωμόπολης, με δαπάνες του Δήμου αλλά και από άλλες κρατικές πηγές χρηματοδότησης του έργου.
Αξίζει να σημειώσουμε πως η βοήθεια της πολιτείας όχι μόνο δεν είχε συνέχεια, τουναντίον υπήρξε έντονη αντιπαράθεση και λυσσαλέα επίθεση στο Δήμο Δομοκού.
Η Δημοτική Αρχή αντιμετώπισε σ’ όλο της το μεγαλείο την γραφειοκρατική αντίληψη του Ελληνικού κράτους, το οποίο θεώρησε πως το έργο της ηλεκτροδότησης του Δομοκού ήταν μια ιδιωτική επιχείρηση, με όλες τις φορολογικές και άλλες συνέπειες.
Στέρησε λοιπόν το δικαίωμα επιβολής ανταποδοτικού τέλους προς τους δημότες, για την κάλυψη των υποχρεώσεων της λειτουργίας του μικρού ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού, με αποτέλεσμα την μεγάλη οικονομική ζημιά του Δήμου Δομοκού. Έφτασαν δε στο σημείο οι ιθύνοντες της Οικονομικής Εφορίας Δομοκού να χαρακτηρίσουν το Δήμαρχο Ευθύμιο Πάνου, ως ιδιώτη επιχειρηματία με προσωπικές ευθύνες!
Ο ίδιος δικαιώθηκε αργότερα, όμως η ζημία του δήμου ήταν πρόδηλη και ο χαμένος χρόνος για την επέκταση του εγχειρήματος, πολύς και δυσαναπλήρωτος.
Την ηλεκτροδότηση του Δομοκού ανέλαβε τελικά το 1960, η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ), η οποία εν τω μεταξύ, από τον Αύγουστο του 1950 ιδρύεται, για να λειτουργήσει «χάριν του δημοσίου συμφέροντος» με σκοπό τη χάραξη και εφαρμογή μιας εθνικής ενεργειακής πολιτικής.
Μέσα από την εντατική εκμετάλλευση των εγχώριων πόρων, η ΔΕΗ κάνει το ηλεκτρικό ρεύμα κτήμα και δικαίωμα του κάθε Έλληνα πολίτη, στη φθηνότερη δυνατή τιμή. Ο Δήμος Δομοκού έλαβε για την παραχώρηση, τη σχετική αποζημίωση από τη ΔΕΗ, κατά τις διατάξεις του νόμου.
Η ΔΕΗ στεγάστηκε την εποχή εκείνη εκεί όπου βρισκόταν η Ηλεκτρική Εταιρία του Δομοκού, σε κτίριο που βρίσκεται ακόμη και σήμερα δίπλα στον Παιδικό Σταθμό Δομοκού, κοντά στη σημερινή λαϊκή αγορά, πίσω από το παλιό πέτρινο κτίριο όπου στεγαζόταν το «Θεραπευτήριο χρόνιων παθήσεων» και ως το 1995, οπότε και μεταφέρθηκε εκτός κέντρου, στην παλαιά εθνική οδό Λαμίας-Καρδίτσας.
Τα χωριά του Δομοκού ηλεκτροδοτούνται στη συνέχεια εντατικά, κυρίως κατά τα έτη 1967-68, εφόσον έχει τελειώσει το μεγαλύτερο μέρος ηλεκτροδότησης τη πόλης του Δομοκού και των μεγαλύτερων χωριών όπως η Ομβριακή.
Οι ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις αρχικά είναι πρωτόγονες, με ένα απλό λαμπτήρα φωτισμού και λιγοστές πρίζες, όμως ασύγκριτα μπροστά από τις απαρχαιωμένες συνθήκες με τα λυχνάρια, τις λάμπες του πετρελαίου και της ασετιλίνης.
Οι συνθήκες ζωής βελτιώθηκαν κατά πολύ στη συνέχεια, με την έλευση του αγαθού της ηλεκτρικής ενέργειας και τον αγροτικό εξηλεκτρισμό.
Η ΔΕΗ έκανε ένα πραγματικό τεχνολογικό «θαύμα» στην Ελληνική ύπαιθρο, ηλεκτροδοτώντας ακόμη και το μικρότερο και πιο απομακρυσμένο οικισμό, σπίτι, επιχείρηση, γεώτρηση, πηγάδι ή ποιμνιοστάσιο, χωρίς ή με ελάχιστη τότε συμμετοχή των Ελλήνων πολιτών.
Σήμερα η βόρεια Φθιώτιδα είναι μια από τις περιοχές που παράγεται ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, καθώς έχουν κατασκευαστεί ήδη δεκάδες συστήματα, σε φωτοβολταϊκά πάρκα ισχύος 100 kWp, άλλα και μικρότερα επί βιομηχανικής και οικιακής στέγης.
Δημήτρης Β. Καρέλης
Πρόεδρος Δ.Σ. του Πανελλαδικού Συλλόγου Καταμετρητών – Εισπρακτόρων Ομίλου Δ.Ε.Η.
Απόσπασμα από το βιβλίο του: «Η γη που γεννήθηκε ο Έλληνας: Η ιστορία της Βόρειας Φθιώτιδας και του Δομοκού»
*Ο Δημήτρης Β. Καρέλης είναι αριστούχος φοιτητής, στο τμήμα Σπουδών στον Ελληνικό Πολιτισμό της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών (Σ.Α.Σ.) του ΕΑΠ, (υπότροφος αριστείας 2015-16).