Ανάμεσα στα κειμήλια που φιλοξενούνται στο μοναστήρι, υπάρχει η εικόνα της Παναγίας Βαρνάκοβας, που χρονολογείται από κτίσεως του ναού (1077), η οποία διασώθηκε. Σύμφωνα με την παράδοση, το εμφανές ράγισμα κατά μήκος του προσώπου που φέρει η εικόνα δημιουργήθηκε από τοπικό σεισμό που συνέβη στις 15 Αυγούστου 1940, την ώρα του τορπιλισμού της «Έλλης» στην Τήνο. Διασώθηκε επίσης ο Βυζαντινός ναός, ενώ καταστράφηκε το αρχείο 1000 ετών της Μονής.
Χαρακτηριστική της κατάστασης είναι και η ανάρτηση του Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας κ. Κώστα Μπακογιάννη, στο λογαριασμό του στο facebook: «Δυστυχώς, η ζημιά που υπέστη η Ιερά Μονή της Παναγίας Βαρνάκοβας, στη Φωκίδα, μετά την πυρκαγιά που ξέσπασε, είναι τεράστια. Ήδη τα τεχνικά μας κλιμάκια βρίσκονται εκεί για να κάνουν την πρώτη καταγραφή και αναμένουμε και το κλιμάκιο του Υπουργείου Πολιτισμού για να προχωρήσουμε γρήγορα στην αποκατάσταση της».
Το αρχονταρίκι της Μονής σώθηκε, ωστόσο τα κελιά των μοναχών έχουν καταστραφεί. Η καταστροφική πυρκαγιά, πιθανολογείτε πως ξέσπασε από μαγκάλι ή ξυλόσομπες, που βρίσκονταν στα κελιά των μοναχών. Την έρευνα έχει αναλάβει το ανακριτικό τμήμα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.
Στην Ιερά Μονή βρέθηκαν άμεσα ο Μητροπολίτης Φωκίδας Θεόκτιστος και ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεος.
-Εκ της πολιτικής ηγεσίας στο χώρο βρέθηκαν ο δήμαρχος Δωρίδας Γ.Καπεντζώνης και ο αντιδήμαρχος κ.Αν. Ευσταθίου.
Η Ιερά Μονή Παναγίας Βαρνάκοβας, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι ένα από τα ιστορικότερα Μοναστήρια της Ελλάδας. Ιδρύθηκε κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο, το έτος 1077, από τον Όσιο Αρσένιο τον Βαρνακοβίτη και γρήγορα ανεδείχθη σε θρησκευτικό κέντρο μεγάλης ακτινοβολίας, θέση που διατηρεί μέχρι και σήμερα, αποκαλούμενη «η Αγία Λαύρα της Ρούμελης». Το χαρακτηριστικό της όνομα «Βαρνάκοβα» (ή «Βερνίκοβα», ή «Βερνίκωβα»), πιθανώς προέρχεται από παλαιότερο σλαβικό τοπωνύμο.
Η Ιερά Μητρόπολις Φθιώτιδος συμπαρίσταται εις την δοκιμασίαν της Ιεράς Μονής Βαρνάκοβας
Σεβασμιώτατον
Μητροπολίτην Φωκίδος
κ.κ. Θεόκτιστον.
Εἰς Ἄμφισσαν.
Σεβασμιώτατε καί ἀγαπητέ ἀδελφέ.
Μέ πόνο ψυχῆς παρακολουθοῦμε τήν δοκιμασίαν τῆς Ἱερᾶς Ἀδελφότητος «Παναγίας Βαρνάκοβας» καί ἐκφράζομεν τήν ἀμέριστον συμπαράστασίν μας, εὐχόμενοι ἀπό καρδίας, ὅπως ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ἐνισχύσει τήν ὁσιωτάτη Καθηγουμένη καί τάς Μοναχάς εἰς τήν μεγάλην αὐτήν περιπέτειαν.
Σᾶς ὑποσχώμεθα, ὅτι ἡ Ἱερά Μητρόπολις Φθιώτιδος θά συμπαρασταθεῖ οἰκονομικῶς εἰς τήν ἀποκατάστασιν τῶν πληγέντων ὑπό τῆς πυρκαγιᾶς κτιρίων τῆς Μονῆς, διά τοῦ τρόπου τόν ὁποῖον Ὑμεῖς θά μᾶς ὑποδείξετε.
Μετά πολλῆς τῆς ἐν Κυρίῳ ἀγάπης καί τιμῆς.
† Ο ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
