Λύγισε για να μείνεις ίσιος
Αδειασε για να μείνεις γεμάτος
Φρόντισε να φθαρείς
Για ν’ απομείνεις νέος
«Τάο Τε Τσινγκ, Το Βιβλίο της Οδού και της Αρετής» . Λάο Τσε
Τα λόγια αυτά του Λάο Τσε, του σοφού Κινέζου που εγκατέλειψε τη θέση του συντηρητή της βασιλικής βιβλιοθήκης για να πάει στην έρημο, καταγράφονται στο βιβλίο «Τάο Τε Τσινγκ, το Βιβλίο της Οδού και της Αρετής», και χαρακτηρίζουν τη σκέψη του Τάο, ενός ρεύματος σκέψης που αναπτύχθηκε πριν από τον Κομφούκιο και που για κάποιους προϋπήρχε και του Λάο Τσε, του προσώπου το οποίο κινείται μεταξύ ιστορίας και μύθου.Η «δυναμική αλληλουχία των αντιθέσεων», δηλαδή η αντίληψη της πολικότητας ως ενοποιητικού στοιχείου, βρίσκει, όπως λέει ο Κάπρα στο κλασικό βιβλίο του «Το Τάο και η Φυσική», αντιστοιχίες στη σκέψη του Ηράκλειτου αλλά και της σύγχρονης φυσικής.
Τα πρώτα μου διαβάσματα για την αχανή πραγματικότητα που είναι η Κίνα είχαν να κάνουν με δύο πεδία: από τη μια, με τη σκέψη και τις αξίες του μεγάλου αυτού πολιτισμού.
Που θα μπορούσαν ίσως να φωτίσουν το σημερινό φαινόμενο μιας Κίνας κομμουνιστικής και καπιταλιστικής, από τις τελευταίες διεθνιστικές και τις πρώτες παγκοσμιοποιημένες δυνάμεις του κόσμου μας.
Και από την άλλη, με την επιρροή που ασκούσε επί Μάο η κινεζική πολιτιστική επανάσταση στους διανοούμενους της Ευρώπης.
Η Κινέζα του Γκοντάρ, που με γοήτευε, έμοιαζε ωστόσο να είναι μια «Κινέζα» ερήμην της Κίνας, μια δραπέτευση στην ουτοπία.
Αργότερα είδα στο Παρίσι την έκθεση για την Απαγορευμένη Πόλη, την πόλη-κόσμο, κτισμένη σύμφωνα με τις συνταγές της ουτοπίας.
Οχυρωμένη και περιβαλλόμενη από μία τάφρο, υδάτινη πανοπλία της, η πόλη αυτή χαράζει το αυτοκρατορικό πραγματικό και συμβολικό κέντρο της χώρας.
Στη διάρκεια του πρόσφατου ταξιδιού μου είχα την τύχη να την επισκεφθώ και να θαυμάσω, ανάμεσα σε πολλά άλλα, την έκθεση των ευρημάτων τού ρωσικής υπηκοότητας και ελληνικής καταγωγής αρχαιολόγου Βίκτορα Σαρηγιαννίδη, που ανέσκαψε 25.000 χρυσά αντικείμενα των διαδόχων του Αλεξάνδρου στη Βακτριανή, στο σημερινό Αφγανιστάν.
Η συγκυρία της έκθεσης δεν είναι, πιστεύω, τυχαία. Τα ευρήματα αυτά βρέθηκαν στον «δρόμο του μεταξιού», που σήμερα παίρνει, χάρη σε πρωτοβουλίες της Κίνας και με τη συμβολή της Ελλάδας και πολλών άλλων χωρών που διέσχιζαν οι δρόμοι αυτοί, μια νέα αναπτυξιακή, πολιτική και πολιτισμική διάσταση.
Ταξιδεύοντας για την πραγματική σημερινή Κίνα είχα προσηλώσει για ώρες το βλέμμα μου στην οθόνη μπροστά από το κάθισμά μου στο αεροπλάνο παρακολουθώντας τον δρόμο ανάμεσα σε βουνά, σε λίμνες, σε στέπες και ερήμους που φανταζόμουν ότι ακολουθεί τα ίχνη του Μάρκο Πόλο στους δρόμους του μεταξιού, που διέσχιζαν από αιώνες πριν τα καραβάνια.
Τους μαγικούς αυτούς δρόμους της περιπέτειας, που δίπλα στην εμπορική σημασία τους συνοψίζουν την επιθυμία του ανθρώπου να διασχίσει τα σύνορα, να υπερβεί τα όρια του σώματός του προς ένα αλλού, ένα αλλιώς, ένα άλλο: Τον κόσμο του συμβολικού σε διάλογο με τη δική του πραγματικότητα.
Ο κινεζικός κινηματογράφος, αμέσως μετά τα γεγονότα του 1989 στην Τιεν Αν Μεν, έδωσε σημαντικά δείγματα τέτοιου διαλόγου μέσα από έργα όπως το «Να ζεις» του Ζαν Γιμού και το «Αντίο Παλλακίδα μου» του Τσεν Καϊγκέ.
Η πρώτη ταινία συνδέει την ανάγνωση της πρόσφατης κινεζικής ιστορίας με στοιχεία για το κινεζικό θέατρο σκιών, μέσο λαϊκής διασκέδασης αλλά και εργαλείο προπαγάνδας.
Η δεύτερη εμπνέεται από έναν μύθο χιλιετών και μια θεατρική δημιουργία στο ύφος της Οπερας του Πεκίνου των αρχών του 20ού αι., για να μιλήσει τολμηρά για τις πολιτικές περιπέτειες και τα μύχια βιώματα των ανθρώπων στην Κίνα.
Και οι δύο, όπως συνειδητοποιήσαμε και με την ευκαιρία του πρόσφατου ταξιδιού, συνθέτουν στρώματα ολόκληρα ιστορίας και πολιτισμού που ο Ευρωπαίος θεατής χρειάζεται ευαισθησία και προσπάθεια για να αποκρυπτογραφήσει.
Κεντρική Ακαδημία Δράματος του Πεκίνου: Το εργαστήριο τραγωδίας
Η ιστορία της ξεκινά από το 1949. Ανάμεσα στους αποφοίτους της η Γκογκ Λι και άλλοι.
Εντυπωσιακά κτίρια, μεγάλες πεντακάθαρες αλέες, πλαισιωμένες από δέντρα.
Λευκοί και μαύροι κύκνοι που αγρυπνούν καθώς ήχοι, εικόνες και χορός φωτίζουν τα παράθυρα, όπου επιτελούνται οι πρόβες για το φινάλε της χρονιάς.
Στο κέντρο, κυρίαρχη μία τεράστια προτομή του Σέξπιρ. Αγόρια και κορίτσια που πηγαινοέρχονται.
Δεν ξέρω αν έχω δει ποτέ μαζεμένα τόσα όμορφα αγόρια και κορίτσια. Επιλεγμένα ανάμεσα σε χιλιάδες υποψηφίους από την Κίνα και από όλον τον κόσμο.
Πέμπτη απόγευμα, με τριάντα ώρες αγρύπνια από το ταξίδι, αρχίσαμε δουλειά.
Αναφορά στα αποσπάσματα των τραγωδιών και στα βασικά του ερμηνευτικού κώδικα που συνθέτουν μια απάντηση στο ερώτημα «γιατί η τραγωδία σήμερα στην Ελλάδα ή/και στην Κίνα».
Εισαγωγή στους θηβαϊκούς μύθους, από τον Οιδίποδα μέχρι και τη Σφίγγα, που θα αξιοποιηθούν στη δραματοποίηση.
Η αντίδραση των φοιτητών που γνωρίζουν ελληνικούς μύθους κυρίως από μάνγκα, είναι σωματική και άμεση.
Εχουμε μπροστά μας ανθρώπους ανοιχτούς. Ετοιμους να μας μιλήσουν, όταν τους ρωτάμε, και για τα δικά τους τραύματα.
Ακολουθεί η ακρόαση των χορικών μελοποιημένων το 1896, πρώτη φορά με βάση τον ελληνικό μουσικό κώδικα, στη θέση της κυρίαρχης ώς τότε όπερας, από τον Ιωάννη Σακελλαρίδη.
Θετική έκπληξη και πάλι. Οι σπουδαστές προφέρουν τα ελληνικά με αναπάντεχη ακρίβεια.
Μαγεύονται από τη μουσική. Και, ενώ είναι σωματικά ασκημένοι, δείχνουν ότι αυτό που τους στηρίζει δεν είναι απλώς η τεχνική, αλλά η αναζήτηση μιας συνολικής θεατρικής συγκίνησης.
Κάτι που φυσικά ξεκινά από τους δασκάλους τους.
Οι τριάντα επτά ώρες κοινής μας δουλειάς περνούν ανησυχητικά γρήγορα. Θα προλάβουμε να βγει κάτι; Η σύνθεση που προτείνουμε έχει νόημα;
Βράδυ της επόμενης Τετάρτης, εργαστήριο μάσκας. Τα παιδιά ενθουσιάζονται και μετέχουν σαν σε παιχνίδι.
Την άλλη μέρα ποστάρουν τις φωτογραφίες που έβγαλαν στο φέισμπουκ.
Εκατομμύρια επισκέψεις μαθαίνουμε, άναυδοι από τη διαφορά των μεγεθών.
Παρασκευή ανοιχτή πρόβα/παρουσίαση στο «μαύρο κουτί», γεμάτο από φοιτητές και καθηγητές της Ακαδημίας.
Κλείνει με το «Ερως ανίκατε μάχαν» τραγουδισμένο σε άψογα αρχαία ελληνικά.
Συνδυασμένα αρμονικά με τα κινεζικά, από τις μεταφράσεις του καθηγητή Λουό Νιανσάγκ, που πρώτος εισήγαγε την τραγωδία στην Κίνα πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο γιος του, Λουό Τζιν Λιν, πρώην πρύτανης της Ακαδημίας, σκηνοθέτησε «Οιδίποδα Τύραννο» που παίχτηκε και στην Ελλάδα το 1985-86.
Φέτος επαναλαμβάνει το εγχείρημα σε συνεργασία με την κόρη του Τόνια Λουό, που στάθηκε ως μεταφράστρια, και όχι μόνο, στο πλευρό μας σε όλη την προσπάθεια.
«Συγκίνηση και έκπληξη»
«Ομολογώ ότι είμαι βαθιά συγκινημένος και ότι ήταν έκπληξη για μένα αυτό που είδα», μας είπε. «Είχα μια ανησυχία για το αν θα μπορούσαν να τα καταφέρουν οι σπουδαστές μας. Εμεινα έκπληκτος που τόσο νέα παιδιά μπόρεσαν να έχουν μια τόσο σημαντική επιτυχία μετά από τριάντα έξι ώρες εργαστήριο. Θα πρέπει να ανταλλάξουμε απόψεις γύρω από το δράμα, τη μυθολογία, τον πολιτισμό, την εκπαίδευση των ηθοποιών. Το αρχαίο δράμα ανήκει σε όλον τον κόσμο. Θέλουμε να συνεχίσουμε τη βαθιά μελέτη και συνεργασία. Εχουμε καλέσει παλαιότερα τον Θόδωρο Τερζόπουλο. Εμείς που κάνουμε θέατρο δεν μπορούμε να κάνουμε χωρίς την Ελλάδα. Η Σχολή μας είναι ανοιχτή σε νέες ιδέες και προτάσεις. Να αγαπάτε την Ακαδημία μας».
Ο Ευθύμιος Αθανασιάδης, προϊστάμενος στο Γραφείο Τύπου και Επικοινωνίας της ελληνικής πρεσβείας στο Πεκίνο, ήρθε στην Ακαδημία ως εκπρόσωπος της πρεσβείας μας να παρακολουθήσει το αποτέλεσμα του εργαστηρίου, στηρίζοντας από την αρχή την πρωτοβουλία αυτής της θεατρικής συνεργασίας.
Η συζήτηση μαζί του, πολύτιμη. Με απλότητα, γνώση και επίγνωση του ρόλου του στη μακρινή αυτή επικράτεια που είναι η Κίνα, υπό την ηγεσία του ευαίσθητου στα πολιτιστικά πρέσβη μας Λεωνίδα Ροκανά, εργάζεται μαζί με το υπόλοιπο προσωπικό μιας τόσο σημαντικής για την Ελλάδα πρεσβείας, για να πάρουν μορφή οι ιδέες για συνεργασία ανάμεσα στις δύο χώρες.
«Το πολιτισμικό κεφάλαιο της Ελλάδας στην Κίνα», μας λέει ο κ. Αθανασιάδης, «παραμένει ουσιαστικά ανέπαφο παρά τη δοκιμασία της χώρας μας και την εικόνα της διεθνώς τα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
»Ωστόσο αυτό δεν είναι δεδομένο, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη Ελλάδα, και πρέπει να καταβληθούν ακόμα μεγαλύτερες προσπάθειες και στοχευμένες δράσεις, με σκοπό να το εμβαθύνουν και να το διευρύνουν, προσδίδοντάς του ακριβέστερο περιεχόμενο και ευθύβολη αναφορικότητα σε σχέση με την ίδια την Κίνα και τον πολιτισμό της. Ταυτόχρονα, η διασύνδεση του πολιτισμού με τις εκατέρωθεν οικονομικές επιδιώξεις είναι απαραίτητη.
»Για παράδειγμα, η κατανάλωση ελληνικών προϊόντων (όπως το ελαιόλαδο, ο οίνος κ.ά.), και η χρήση υπηρεσιών όπως νέες μορφές τουρισμού (λ.χ. εκπαιδευτικός) μπορούν να νοηματοδοτηθούν καλύτερα και αποτελεσματικότερα μέσω του πολιτισμού. Εύλογα, κομβικός στην κατεύθυνση αυτή θα ήταν ο ρόλος μια νέας εθνικής πολιτικής επικοινωνίας, με καινοτόμο στρατηγική, ευθύβολα μέσα και μηνύματα προς την κινεζική αγορά και κοινό.
»Η σημασία συνεργειών μεταξύ της σφαίρας του πολιτισμού και της οικονομίας αποτυπώθηκε επίσης πρόσφατα στην Αθήνα, με το Φόρουμ Αρχαίων Πολιτισμών, μια πρωτοβουλία του ελληνικού ΥΠΕΞ, που στηρίχθηκε ενθέρμως από την Κίνα, η οποία αναγνωρίζει συστηματικά τη συνάφεια και συμπληρωματικότητα των επιδιώξεων που έχουν οι χώρες μας για την αξιοποίηση και προβολή της "ήπιας ισχύος", και το πώς η πολιτιστική συνεργασία μπορεί να στηρίξει ουσιαστικά άλλα εγχειρήματα, όπως οι πολιτικές δικτυώσεων και συνδεσιμότητας στους σύγχρονους Δρόμους του Μεταξιού».
Η ταυτότητα του εργαστηρίου
► Γιάγκος Ανδρεάδης: Κείμενο/σκηνοθεσία/εργαστήριο μάσκας.► Γιάννης Τράντας: Συμβολή στη διδασκαλία ρόλων, μουσική διδασκαλία, κρουστά.
► Πέπη Ρηγοπούλου: Συμβολή στη δραματουργία/εισαγωγή στον μύθο.
► Τόνια Λουό: Μετάφραση, επιμέλεια κινεζικών κειμένων.