Η έννοια μητρότητα είναι συνυφασμένη με ένα σωρό νοήματα, συναισθήματα, προσδοκίες, στερεότυπα και ρόλους. Το τι σημαίνει για μια γυναίκα να είναι μητέρα είναι προϊόν προσωπικών βιωμάτων, φαντασιώσεων αλλά και προσδοκιών όπως αυτές προσδιορίζονται από το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο.
Αν ρώταγε κανείς ένα μεγάλο δείγμα γυναικών πώς βιώνουν την εμπειρία του να γίνονται μητέρες, πολύ πιθανόν να πάρει ποικίλες και ίσως και εκ διαμέτρου αντίθετες απαντήσεις, από το «είναι το πολυτιμότερο αγαθό» μέχρι το «μου φαίνεται ότι πιο δύσκολο και δυσβάσταχτο». Πολλές νέες μητέρες βιώνουν τη μητρότητα σαν τεράστια ευθύνη ενώ άλλες την περιγράφουν σαν αστείρευτη πηγή ευχαρίστησης. Αυτό εξαρτάται από συνδυασμό παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της φάσης την οποία διανύουν, ή του κατά πόσο ήταν συνειδητή επιλογή τους να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί.
Η ποιότητα του δεσμού μεταξύ μητέρας και βρέφους θεωρείται κρίσιμος προβλεπτικός παράγοντας της ενδεχόμενης ψυχοπαθολογίας του παιδιού, δυσκολιών συμπεριφοράς ή αναπτυξιακής καθυστέρησης (Armstrong και συν., 2000, στο Demott και συν., 2006). Σκοπός μας είναι να αναπτύξουμε με το βρέφος μια ασφαλή σχέση, η οποία να αποτελέσει τη βάση για την εικόνα που σχηματίζει για τον εαυτό του, τα μοτίβα αλληλεπίδρασής του με τους άλλους και τις προσδοκίες που έχει από τον κόσμο στον οποίο ζει (Bowlby, 1988). Αυτό, αναπόφευκτα, επηρεάζεται από τις δικές μας εμπειρίες και αναπαραστάσεις ως βρέφη και ως παιδιά και τις σχέσεις με την πατρική μας οικογένεια. Όσο μεγαλύτερη επίγνωση των σχεσιακών μας μοτίβων έχουμε και όσο περισσότερο έχουμε επεξεργαστεί τις δικές μας πρώιμες εμπειρίες, γονικές σχέσεις, τραύματα, τόσο καλύτεροι γονείς έχουμε τη δυνατότητα να γίνουμε (Κραμέρ, 2009). Μια «αρκετά καλή» μητέρα είναι σε θέση να αναγνωρίζει τις ανάγκες και τα σημάδια του παιδιού της και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες αυτές με τρόπο τέτοιο ώστε το παιδί να αισθάνεται φροντίδα αλλά και την ασφάλεια ότι η μητέρα μπορεί να το καταλάβει και να αντέξει και να επεξεργαστεί τις συναισθηματικές του εμπειρίες. Έτσι, θα μάθει σιγά σιγά ότι μπορεί να εμπιστεύεται τους άλλους, και θα αποκτήσει την ικανότητα να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του και να προχωρήσει στην εξερεύνηση του κόσμου κατακτώντας σταδιακά την αυτονομία του (Winnicott, 1965).
Πολλές φορές η γέννηση ενός παιδιού, ειδικά του πρώτου, επιφέρει μια «κρίση» στο σύστημα του ζευγαριού καθότι αποτελεί μεγάλη μετάβαση στον κύκλο ζωής της οικογένειας (McGoldrick και συν., 2015). Η δυάδα γίνεται τριάδα, οι ισορροπίες αλλάζουν, γίνονται σημαντικές ανακατατάξεις και οι ρόλοι χρειάζεται να επαναπροσδιοριστούν για την ομαλή προσαρμογή των μελών. Τα υποσυστήματα πατέρα – μητέρας, μητέρας – παιδιού και πατέρα-παιδιού αλληλεπιδρούν με ένα τρόπο που ορίζουν την ατμόσφαιρα, τις δυναμικές και τη λειτουργία της νεοσύστατης οικογένειας. Η ποιότητα του δεσμού μητέρας-παιδιού επηρεάζεται, επίσης, σε μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες που είναι παρούσες στην περίοδο εισαγωγής μιας γυναίκας στη μητρότητα, κάποιες από τις οποίες είναι εκτός από τη σχέση της μητέρας με τον πατέρα του παιδιού -είτε ζει μαζί του είτε όχι-, το δίκτυο υποστήριξης της μητέρας, οι επαγγελματικές και οικονομικές συνθήκες των γονιών, ψυχοπιεστικά γεγονότα που μπορεί να λάβουν χώρα, όπως ένας ξαφνικός θάνατος, μια απώλεια και άλλα. Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκα σε μονογονεικού τύπου οικογένειες, καθώς η μητέρα αναλαμβάνει μεγάλη ευθύνη και πολλαπλούς ρόλους. Εξαιτίας της διαφορετικής (από το σύνηθες για τη χώρα μας) δομής της οικογένειας, συχνά η μητέρα υποστηρίζεται από την ευρύτερη οικογένεια. Η αρμονική συνεργασία της με τον πατέρα του παιδιού εφόσον εκείνος ζει και υπάρχει τέτοια δυνατότητα είναι πολύτιμη και θα διευκολύνει σημαντικά το ρόλο της.
Σε κάθε περίπτωση, το να μεγαλώνεις ένα παιδί είναι ένα έργο απαιτητικό που αναπόδραστα συνοδεύεται από αναζητήσεις, εσωτερικές διεργασίες και προβληματισμούς για τη νέα μητέρα, και ανακατατάξεις σε ολόκληρο το οικογενειακό σύστημα.
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
Μια νέα μητέρα θα ήταν χρήσιμο να έχει κατά νου της τα εξής:
● Δεν υπάρχει τέλεια, ιδανική μητέρα. Ο στόχος είναι να είναι «αρκετά καλή». Είναι αποδεκτό το να μην τα ξέρουμε όλα. Στη μητρότητα δεν υπάρχουν έτοιμες συνταγές ούτε μαγικές λύσεις. Ακολουθήστε και εμπιστευτείτε το ένστικτό σας και τη σχέση σας με το παιδί. Είναι σημαντικό να ακούτε αλλά να φιλτράρετε τις συμβουλές των γύρω σας καθώς οι συμβουλές του καθένα χρωματίζονται από τα δικά του προσωπικά βιώματα.
● Είναι σημαντικό να παρατηρείτε και να γνωρίζετε το μωρό/παιδί σας μέρα με τη μέρα μέσα από τη μεταξύ σας σχέση και αλληλεπίδραση. Επιτρέψετε σε εκείνο να σας δείξει ποιες είναι οι δικές του ανάγκες καθώς κάθε παιδί είναι διαφορετικό και κάθε σχέση μοναδική. Χρειάζεται χρόνο και υπομονή για να μπορέσετε να «συντονιστείτε» αλλά είναι μια προσπάθεια που θα σας ανταμείψει. Αφήστε το παιδί να αναπτυχθεί στο δικό του ρυθμό και απλά να το διευκολύνετε στη διαδικασία αυτή.
● Να αγκαλιάζετε το παιδί και να διατηρείτε μαζί του στενή σωματική επαφή. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η στενή σωματική επαφή μητέρας-παιδιού φέρνει συναισθηματική εγγύτητα και βελτιώνει την ποιότητα της σχέσης τους (Demott και συν., 2006).
● Η συμμετοχή και ο ενεργός ρόλος του πατέρα/ συντρόφου διευκολύνει το έργο της μητέρας καθώς η μητέρα ανταποκρίνεται με μεγαλύτερη επιτυχία στις ανάγκες του παιδιού όσο περισσότερο περιβάλλεται από ένα σταθερό και ασφαλές πλαίσιο (Winnicott, 1965).
● Δικαιούστε να ζητάτε βοήθεια όταν το έχετε ανάγκη. Βάλτε τις κατάλληλες προτεραιότητες για να μην εξουθενωθείτε ψυχικά και σωματικά. Είναι σημαντικό να απολαμβάνετε την κάθε στιγμή με το παιδί σας. Για το λόγο αυτό, όσο δύσκολο και αν είναι, φροντίστε να εξασφαλίσετε λίγο χρόνο για τον εαυτό σας, έστω μερικά λεπτά την ημέρα, για να κάνετε κάτι που σας ευχαριστεί και σας χαλαρώνει. Μπορείτε, επίσης, να σκεφτείτε το ενδεχόμενο να συμμετέχετε σε κάποιου τύπου ομάδα για νέες μαμάδες ή να σε κάποια ομαδική δραστηριότητα που να κάνετε μαζί με το παιδί, το οποίο όχι μόνο θα σας προσφέρει τη δυνατότητα για δικτύωση με άλλες μητέρες αλλά και θα ενδυναμώσει τη σχέση με το παιδί σας.
Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση, μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bowlby, J. (1988). A secure base: Parent-child attachment and healthy human development. New York: Basic Books.
Demott K, Bick D, Norman R, Ritchie G, Turnbull N, Adams C, Barry C, Byrom S, Elliman D, Marchant S, Mccandlish R, Mellows H, Neale C,
Parkar M, Tait P, Taylor C, (2006). Clinical Guidelines And Evidence, Review For Post Natal Care: Routine Post Natal Care Of Recently, Delivered Women And Their Babies. London: National Collaborating Centre For Primary Care And Royal College Of General Practitioners.
Κραμέρ Μπ. (2009). Επάγγελμα μωρό. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.
McGoldrick, M., Garcia-Preto, N., & Carter, B. (2015). The Expanding Family Life Cycle: Individual, Family, and Social Perspectives. Boston, MA: Allyn & Bacon.
Winnicott, D.W. (1965). The Maturational Process and the Facilitating Environment. International Psychoanalytic Library, 64, 1-276. London: The Hogarth Press and The Institute of Psychoanalysis.
https://www.hamogelo.gr/gr/el/ta-nea-mas/simvoules-gia-mia-nea-mitera/