Υπό
αμφισβήτηση έχει τεθεί η παλαιότερη σύσταση των χειρουργών για αποχή από τις
σωματικές δραστηριότητες μετά την ολική αρθροπλαστική γόνατος, προκειμένου να
αποφευχθεί η αποτυχία τη επέμβασης. Αιτία είναι η ανάγκη των ασθενών να
επανέρχονται στα επίπεδα δραστηριότητας πριν από την αρθροπλαστική, δεδομένου
ότι όλο και νεότεροι άνθρωποι υποβάλλονται στη
συγκεκριμένη επέμβαση.
«Ο
αρχικός στόχος της ολικής αρθροπλαστικής γόνατος - αλλά και ισχίου - ήταν να
επιτρέψει στους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα να εκτελούν τις βασικές
δραστηριότητές τους ώστε να παραμένουν ανεξάρτητοι. Μετά από μερικές δεκαετίες
εφαρμογής, οι επεμβάσεις αυτές θεωρούνται ως η στάνταρντ διαδικασία διαχείρισης
της πάθησης. Πλέον εφαρμόζονται και σε νέους ασθενείς με άλλη παθολογία στην
άρθρωση, όπως μετατραυματική και ρευματοειδή αρθρίτιδα, και παρέχουν σημαντικά
μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη στην ποιότητα ζωής τους, ιδιαίτερα όσον
αφορά τον πόνο και τη λειτουργικότητα», μας εξηγεί ο διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών και
εξειδικευμένος στις αρθροπλαστικές ισχίου & γόνατος ορθοπαιδικός χειρουργός
Δρ. Αθανάσιος Τσουτσάνης. Ενώ η
αρθροπλαστική γόνατος αναμένεται να αυξηθεί κατά περισσότερο από 670% έως το
2030, οι ανάγκες και οι προσδοκίες των ασθενών έχουν αλλάξει και επιδιώκουν να
μπορούν να συμμετάσχουν σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες ή σε αθλήματα μετά από τη
χειρουργική επέμβαση στο γόνατο.
«Η
επιστροφή στις δραστηριότητες (αθλητικές ή άλλες) μετά από αρθροπλαστική του
γόνατος προκαλεί ανησυχία σε όλους τους ασθενείς. Κι αυτό γιατί η επιθυμία των
σύγχρονων ασθενών για αυξημένη δραστηριότητα σχετίζεται με τη γενική υγεία και
ειδικά με την καρδιαγγειακή», συμπληρώνει ο Δρ. Τσουτσάνης.
Ωστόσο,
οι παράγοντες που επηρεάζουν την επιστροφή στον αθλητισμό μετά από την
αρθροπλαστική γόνατος είναι αρκετοί. «Καταρχάς, πρέπει να ληφθεί υπόψη η
επίδραση που θα έχει το σπορ στην ακεραιότητα του προθέματος», επισημαίνει.
Μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τη συσχέτιση μεταξύ της έντασης της δραστηριότητας
και του ποσοστού φθοράς, καθώς και μεταξύ του σωματικού βάρους και της
ογκομετρικής φθοράς. Τα ευρήματα επιβεβαιώθηκαν και υπογραμμίζουν τις δυσμενείς
επιδράσεις ορισμένων αθλημάτων στα εμφυτεύματα, και τη σημασία τόσο της
χειρουργικής τεχνικής όσο και των βιο-μηχανικών ιδιοτήτων των φερόντων υλικών.
Η
ηλικία είναι καθοριστική στον προσδιορισμό των προσδοκιών μετά την επέμβαση. Οι
νεότεροι ασθενείς επιδιώκουν να έχουν υψηλότερη λειτουργικότητα και γρηγορότερη
επιστροφή στις σωματικές και αθλητικές δραστηριότητες. Ωστόσο, τρεις στους
τέσσερις επιστρέφουν στον αθλητισμό μη έχοντας το ίδιο επίπεδο απόδοσης, κάτι
που δεν τους ικανοποιεί. Αντίθετα, οι ηλικιωμένοι δεν έχουν υψηλές απαιτήσεις,
οπότε και το επίπεδο ικανοποίησής τους διατηρείται υψηλό.
Εξίσου
σημαντικό είναι και το βάρος του ασθενή. Παρότι το λειτουργικό όφελος για τους
ασθενείς με φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος που υποβάλλονται σε ολική
αρθροπλαστική γόνατος είναι υψηλό, το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία είναι
επιβαρυντικοί παράγοντες και συχνά επιφέρουν έκπτωση στα λειτουργικά
αποτελέσματα και δυσκολεύουν την επιστροφή στον αθλητισμό.
Το
κίνητρο αποτελεί βασικό στοιχείο που επηρεάζει διάφορες πτυχές της επιστροφής
στα σπορ, όπως ο χρόνος αποκατάστασης, η συχνότητα συμμετοχής και το επίπεδο
απόδοσης. Οι νεότεροι έχουν συχνά πιο ισχυρά κίνητρα.
Σημαντικό
σημείο είναι και η εντύπωση του ασθενή για τα επίπεδα δραστηριότητάς του μετά
την επέμβαση. Δηλαδή, μπορεί να είναι υπερβολικά αισιόδοξος για τα λειτουργικά
αποτελέσματα της πρόθεσης που ορισμένες φορές δεν αντιστοιχούν με τα πραγματικά
πιθανά αποτελέσματα. Αυτό οδηγεί σε υψηλότερα ποσοστά δυσαρέσκειας (περίπου
20%). «Πρέπει λοιπόν να συζητούνται οι προσδοκίες του ασθενούς πριν από τη
χειρουργική επέμβαση, προκειμένου να του δοθούν οι απαραίτητες πληροφορίες,
ώστε να αποτρέπεται τυχόν αναντιστοιχία μεταξύ προσδοκιών και αποτελεσμάτων»,
επισημαίνει.
Επίσης,
οι ασθενείς που συμμετέχουν τακτικά σε σωματικές δραστηριότητες και βρίσκονται
σε καλό επίπεδο συνήθως επιστρέφουν πιο εύκολα στον αθλητισμό. Ορισμένα
αθλήματα, ωστόσο, απαιτούν ο ασθενής να έχει επαρκή πείρα πριν από την επέμβαση
για να επιστρέψει σ’ αυτά μετεγχειρητικά. Οι ασθενείς που δεν ασκούνταν
προεγχειρητικά δεν θα μπορέσουν να αρχίσουν την άθληση μετά από την επέμβαση.
«Όλοι
οι ασθενείς που επιλέγουν να υποβληθούν σε ολική αρθροπλαστική γόνατος θα
επανέλθουν στα επίπεδα της σωματικής δραστηριότητας που είχαν πριν από την
επέμβαση, αρκεί η αποκατάστασή τους να είναι επαρκής. Επίσης, όσο πιο
καταρτισμένοι τεχνικά είναι στο άθλημά τους τόσο ευκολότερα θα ξαναρχίσουν να
ασχολούνται με αυτό. Ανεξάρτητος παράγοντας είναι η ύπαρξη άλλων προβλημάτων
υγείας», τονίζει ο Δρ. Τσουτσάνης.
Ωστόσο,
υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί, καθώς όλα τα σπορ δεν απαιτούν την ίδια
προσπάθεια. Μετά από μελέτες, οι ειδικοί έχουν κατατάξει τα διάφορα αθλήματα σε
τρεις κατηγορίες. Η πρώτη περιλαμβάνει το περπάτημα, το στατικό ποδήλατο, την
ήπια γυμναστική, το γκολφ, την κολύμβηση, το χορό, το μπόουλινγκ και την
κηπουρική. Η δεύτερη την ποδηλασία δρόμου, την πεζοπορία, το σκι, το διπλό
τένις, την ιστιοπλοΐα, την κωπηλασία και το κανό. Και η τρίτη το ποδόσφαιρο, το
μπάσκετ, το χάντμπολ, το βόλεϊ, το τζόκινγκ, το τένις, και τις ρακέτες.
Συστήνουν δε τα αθλήματα υψηλής έντασης να μην ακολουθούνται μετά από την
αρθροπλαστική, αν και δεν υπάρχουν ενδείξεις αυξημένων κινδύνων τραυματισμού ή
μηχανικών επιπλοκών (π.χ. περιπροσθετικό κάταγμα). Τα αθλήματα μέτριας έντασης
(β΄ κατηγορία) μπορούν να συστήνονται στους ασθενείς με καλή φυσική κατάσταση
και με προηγούμενη εμπειρία σε αυτά τα αθλήματα. Τέλος, τα σπορ χαμηλής έντασης
(α΄ κατηγορία) συστήνονται σε όλους τους ασθενείς μόλις η αποκατάσταση επαρκεί
για να επανακτήσουν την ισορροπία και την ιδιοδεκτικότητα, δηλαδή την αντίληψη
της θέσης, της κίνησης και των αλλαγών της ισορροπίας και τη γνώση της θέσης, του βάρους και της
αντίστασης του κάτω άκρου.
Σύμφωνα
με τον Δρ. Αθανάσιο Τσουτσάνη, για
την επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες απαιτούνται περίπου τρεις έως έξι
μήνες μετά από τη χειρουργική επέμβαση και τον τελικό λόγο έχει ο χειρουργός, ο
οποίος καλείται να συνυπολογίσει τους παραπάνω παράγοντες. Ο χρόνος για την
επανένταξη εξαρτάται και από το είδος της επέμβασης στην οποία θα υποβληθεί ο
ασθενής. Σε κάθε περίπτωση η επάνοδος θα πρέπει να είναι ήπια, με τις
δραστηριότητες να εκτελούνται για σύντομες περιόδους, και προοδευτικά να
αυξάνονται σε ένταση και διάρκεια. Οι σύγχρονες, ελάχιστης επεμβατικότητας
χειρουργικές τεχνικές ολικής αρθροπλαστικής γόνατος σε συνδυασμό με τα νέα
πρωτόκολλα αναισθησίας, αναλγησίας και φυσικοθεραπείας προσφέρουν εξαιρετικά
πλεονεκτήματα, επιτρέποντας τη γρηγορότερη ανάρρωση και επιστροφή στα αγαπημένα
σπορ.