Χρήστος Σταϊκούρας: Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας: Ποιό, Πώς και Πότε;

Άρθρο - Παρέμβαση για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας

Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας: Ποιό, Πώς και Πότε;

Χρήστος Σταϊκούρας

Επίκουρος Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Βουλευτής Φθιώτιδας – Τομεάρχης Οικονομικών Νέας Δημοκρατίας

Δευτέρα, 3 Σεπτεμβρίου 2018

Είναι γνωστό ότι ο βασικός θεσμικός μηχανισμός παραγωγής, συσσώρευσης και διάχυσης του ανθρωπίνου κεφαλαίου είναι το σύστημα εκπαίδευσης, κατάρτισης και δια βίου μάθησης, με ισχυρή τη σχέση του με την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία. Οι διαχρονικές εξελίξεις βεβαιώνουν ότι χώρες οι οποίες έλαβαν σοβαρά υπόψη, σε επίπεδο εφαρμοσμένης πολιτικής, τις υποδείξεις της επιστήμης, ενισχύουν διαρκώς τη θέση τους στο όλο και πιο ανταγωνιστικό παγκόσμιο στερέωμα.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, η δυνητική θετική συμβολή της εκπαίδευσης, της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας στην ολιστική και βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας, της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και της ευρύτερης περιοχής της Λαμίας, είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη. Προς αυτή την κατεύθυνση, η Πολιτεία, το 2003, προέβη στην ίδρυση του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας, με έδρα τη Λαμία, παρέχοντας έτσι ένα δυνητικό συντελεστή προώθησης της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής στην ευρύτερη περιοχή.

Όμως, η συγκρότηση ενός Πανεπιστημίου, η εύρυθμη, ποιοτική και αποτελεσματική λειτουργία του, απαιτεί, πέραν της ακαδημαϊκής συγκρότησης, και τη συνέργεια και άλλων θεσμικών παραγόντων για τη δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων, όπως είναι, για παράδειγμα, οι κατάλληλες κτιριακές και υλικοτεχνικές υποδομές. Σε άλλες περιοχές της χώρας, όλοι οι δρώντες κινήθηκαν με ταχύτητα προς αυτή την κατεύθυνση, και πέτυχαν. Δυστυχώς στην περιοχή μας, επί μία δεκαετία, δεν καταφέραμε, διοίκηση του Πανεπιστημίου, Αυτοδιοίκηση και φορείς, να διαμορφώσουμε τις προϋποθέσεις, ούτε καν να αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες που μας έδωσε η Κεντρική Κυβέρνηση (π.χ. το 2007-2008) και να δώσουμε την αναγκαία δυναμική στη συγκρότηση του Πανεπιστημίου. Το αφήσαμε επί χρόνια να αποτελεί το πιο ισχνό Πανεπιστήμιο της χώρας, γεγονός το οποίο, μοιραία, οδήγησε, το 2013, σε συνθήκες πολλαπλών πιέσεων, στην κατάργησή του.

Ταυτόχρονα όμως, την ίδια περίοδο, αναλήφθηκαν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και έγιναν βήματα στην κατεύθυνση ενίσχυσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας στη Λαμία και την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.

Συγκεκριμένα τη διετία 2013-2014:

1^ον. Ιδρύθηκε Σχολή Θετικών Επιστημών στη Λαμία, με δύο τμήματα: το υφιστάμενο – από το 2004 – Τμήμα Πληροφορικής με εφαρμογές στη Βιοϊατρική, και το νέο Τμήμα Πληροφορικής (το μόνο που τότε ιδρύθηκε πανελλαδικά), με αποτέλεσμα να υπερδιπλασιαστεί – σε σχέση με το πρώην Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας – ο αριθμός των φοιτητών στη Λαμία.

2^ον. Ενισχύθηκε η Σχολή με νέα μέλη ΔΕΠ και τεχνολογικό εξοπλισμό.

3^ον. Ιδρύθηκε και λειτουργεί με επιτυχία, Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών.

4^ον. Επελέγη, με τη βοήθεια συμπατριωτών, έκταση γης, στην περιοχή της πρώην ΠΑΒΥΠ, για την εγκατάσταση του Πανεπιστημίου και τη λειτουργία δομής έρευνας και καινοτομίας.

5^ον. Εξασφαλίστηκαν οι σχετικές πιστώσεις, ύψους 950.000 ευρώ, για την μετεγκατάσταση του Στρατοπέδου, οι οποίες και παρέμειναν διαθέσιμες μέχρι και το τέλος του 2015 (βλέπετε «Χορήγηση Πιστώσεων από το Αποθεματικό», Υπουργείο Οικονομικών, 24 Ιουλίου 2015).

6^ον. Εξασφαλίστηκε, μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, ποσό ύψους 3 εκατ. ευρώ για την έναρξη κατασκευής κτιριακών υποδομών.

7^ον.  Εξασφαλίστηκε η έδρα του ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας να βρίσκεται στη Λαμία.

8^ον. Εντάχθηκε η Λαμία, οργανικά, στον εθνικό χάρτη Έρευνας και Καινοτομίας, αφού ιδρύθηκε, το 2014, «Κέντρο Έρευνας, Τεχνολογικής και Επιχειρηματικής Καινοτομίας» στην Κεντρική Ελλάδα, με το «Δίκτυο Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας» και τριών τμημάτων έρευνας να προβλέπονται στην έδρα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.

Συμπερασματικά, παρά την κατάργηση του ισχνού Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας, στο τέλος του 2014, η Λαμία και η Περιφέρεια είχαν τελικά ενισχύσει τη θέση τους στο χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας.

Βέβαια, οι εξελίξεις αυτές δεν ήταν αρεστές σε όλους. Αρχηγός πολιτικού κόμματος της τότε αντιπολίτευσης μιλούσε για «τμήματα φαντάσματα στη Λαμία», ΜΜΕ αναφέρονταν σε «προσωπικά ρουσφέτια στην εκλογική μου περιφέρεια», ενώ δυνάμεις του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας επεδίωκαν την πλήρη απορρόφηση του τότε Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας. Ντόπιες δυνάμεις, στην καλύτερη περίπτωση, δεν είχαν κατανοήσει τις θετικές εξελίξεις στο στενό πεδίο των εφικτών λύσεων. Βέβαια τουλάχιστον κάποιοι εξ αυτών, σήμερα, με δημόσιες τοποθετήσεις τους, αναγνωρίζουν, έστω και καθυστερημένα, τα θετικά βήματα εκείνης της περιόδου.

Είναι επίσης γεγονός ότι, από το 2015 έως και σήμερα, η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ όχι μόνο δεν προσέθεσε κάτι ουσιαστικό στη Λαμία, στη Φθιώτιδα και την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, αλλά ακύρωσε ή δεν προχώρησε όσα είχαν αποφασισθεί από την προηγούμενη Κυβέρνηση. Έτσι, αφού η Κυβέρνηση – με σκοπιμότητα – ξέχασε στα συρτάρια τις προηγούμενες πρωτοβουλίες για τη δημιουργία κτιριακών εγκαταστάσεων του Πανεπιστημίου, χάθηκαν οι σχετικοί πόροι, ενώ απεντάχθηκε, με νομοθετική ρύθμιση της σημερινής Κυβέρνησης, η Λαμία από τον εθνικό χάρτη έρευνας και καινοτομίας.

Και σήμερα έρχεται το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, με την πρότασή του για τη «Νέα Αρχιτεκτονική του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας», να υποβαθμίσει τη θέση της Λαμίας στον εθνικό χάρτη.

Να την αντιμετωπίσει στρεβλά και άνισα σε σύγκριση με τις έδρες άλλων Περιφερειών της χώρας, διευρύνοντας το χάσμα που τη χωρίζει από αυτές. Η Λαμία δεν θα αποτελεί πλέον έδρα τριτοβάθμιου ιδρύματος. Το υφιστάμενο ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας καταργείται και τα Τμήματά του κατατεμαχίζονται και εντάσσονται σε άλλα Πανεπιστήμια. Η Κυβέρνηση αφήνει τη Λαμία με μικρό μερίδιο στο Σύστημα της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (1 Σχολή με 4 Τμήματα + 1 Τμήμα εκ του ΤΕΙ). Την υποβαθμίζει, όχι μόνο μεταξύ των εδρών των Περιφερειών, αλλά και μεταξύ άλλων πόλεων της χώρας (π.χ. Άρτα, Βόλος κ.ά.). Προβλέπει μικρό αριθμό δομών έρευνας (2 έναντι 3 που η Κυβέρνηση είχε παραλάβει στις αρχές του 2015), ενώ της στερεί την έδρα του Δικτύου Καινοτομίας Κεντρικής Ελλάδας (Περιφέρειες Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας), που είχε παραλάβει στις αρχές του 2015.

Βέβαια και η Αυτοδιοίκηση της ευρύτερης περιοχής, παρά την εδώ και περίπου ένα χρόνο διατύπωση του δίκαιου αιτήματος για επανίδρυση και συγκρότηση Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας, επί της ουσίας ήταν απούσα τα προηγούμενα χρόνια, αφού δεν απαίτησε να υλοποιηθούν οι ψηφισμένες – το 2014 – από τη Βουλή των Ελλήνων ρυθμίσεις, που θα αποτελούσαν κεκτημένα και ενισχυτικά επιχειρήματα στις σημερινές διαπραγματεύσεις. Η δε σχετική πρόταση που χρησιμοποίησε και υποστηρίζει ως όχημα της διεκδίκησης είναι ακαδημαϊκά και πολιτικά αδύναμη.

Όμως ο αρμόδιος Υπουργός δεν μπορεί να «κρύβεται» πίσω από τις αδυναμίες της πρότασης των Αυτοδιοικητικών. Ο σχεδιασμός που ο ίδιος προτείνει επιφυλάσσει ρόλο παρία στη Λαμία, ενώ πλήττει μακροχρονίως την ευρύτερη οντότητα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Η κατάργηση του ΤΕΙ ακυρώνει τη Λαμία ως έδρα περιφέρειας. Αλλάζει το μοντέλο που ισχύει στην υπόλοιπη χώρα και προβλέπει την εμπλοκή στην Περιφέρεια τριών παραδοσιακών Πανεπιστημίων. Εκτιμώ ότι η εμπλοκή αυτή μόνο βραχυ-μεσοπρόθεσμα και υποστηρικτικά θα μπορούσε να αποβεί ωφέλιμη.

Σε κάθε περίπτωση, η Κυβέρνηση έχει χρέος να προχωρήσει σε ρυθμίσεις ισοβαρούς ενίσχυσης της Λαμίας και της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, συγκριτικά με τις άλλες Περιφέρειες και τις έδρες τους. Ο προωθούμενος σχεδιασμός, ως έχει, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός από τη Λαμία. Δίνει πολύ λίγα και πολύ καθυστερημένα. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι θα χρησιμοποιήσουμε τις πρακτικές που χρησιμοποιούσε ο ΣΥΡΙΖΑ.

Σήμερα, οι συνθήκες για επανίδρυση και σταδιακή συγκρότηση Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας είναι πιο ευνοϊκές από το παρελθόν: υφίσταται Σχολή με δύο Τμήματα που παρουσιάζουν καλή δυναμική, λειτουργεί διατμηματικό πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών, υφίστανται αξιοποιήσιμες ακαδημαϊκές νησίδες στο ΤΕΙ, υφίστανται προϋποθέσεις για καλές υποδομές, αρκεί να υλοποιηθούν όσα είχαν ρυθμισθεί το 2014 και να αξιοποιηθούν οι υποδομές του ΤΕΙ.

Αν όμως η τελική θέση της Κυβέρνησης, που είναι και ο τελικός λήπτης της απόφασης, είναι αρνητική στην άμεση επανίδρυση του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας, τότε θα πρέπει:

1^ον. Να ενισχύσει, ουσιαστικά, την υφιστάμενη Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στη Λαμία. Αυτό πρέπει να γίνει με την άμεση ίδρυση τριών νέων τμημάτων (Μαθηματικών με έμφαση στα Εφαρμοσμένα και Υπολογιστικά Μαθηματικά, Φυσικής με έμφαση στην Ηλεκτρονική και Ψηφιακή Τεχνολογία και Χημείας με έμφαση στα Τρόφιμα και τα Φάρμακα).

2^ον. Να προχωρήσει στην ίδρυση δεύτερης Σχολής, π.χ. Διοίκησης και Τεχνολογίας ή Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών, με δύο τμήματα. Και φυσικά, το Τμήμα Φυσικοθεραπείας.

Επίσης, να συγκροτήσει τρία ερευνητικά τμήματα συναφή προς τα γνωστικά πεδία των δύο σχολών και συμβατά με τα χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής. Επίσης, θα πρέπει να επιδιωχθεί η επανίδρυση και λειτουργία του «Κέντρου Τεχνολογικής και Επιχειρηματικής Καινοτομίας».

Η Λαμία, με αυτά ως ελάχιστο και μόνο για βραχυ-μέσο χρονικό διάστημα μπορεί να συναινέσει, διατηρώντας ενεργό το στρατηγικό στόχο για ίδρυση, σοβαρού Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας. 

Παράλληλα, η τοπική κοινωνία και οι εκπρόσωποί της στους δημοκρατικούς θεσμούς, οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι η πρακτική του «γεφυριού της Άρτας», δεν μας οδηγεί πουθενά. Απλά καθυστερούμε την εξέλιξή μας και διευρύνουμε το χάσμα από τους «ανταγωνιστές» μας. Τα μεγάλα θέματα δεν θα τα λύσουμε με λαϊκισμούς, κινήσεις εντυπωσιασμού, παλληκαριές εκ του μακρόθεν και ιδιοτελείς συμπεριφορές.

Ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα της συγκρότησης ποιοτικού και διεθνώς ανταγωνιστικού Πανεπιστημίου με έδρα τη Λαμία, που έτσι και αλλιώς είναι ζήτημα μακροχρόνιας συστηματικής και σοβαρής προσπάθειας, οφείλουμε να εμείνουμε αταλάντευτοι στο στρατηγικό στόχο μας και να βαδίσουμε με σχέδιο, τεκμηρίωση, ρεαλισμό και σταθερά βήματα προς αυτόν.

Μόνο έτσι θα δημιουργήσουμε το βασικό παράγοντα για την ταχύτερη έξοδο της περιοχής μας από το τέλμα και τη μιζέρια και θα τη βάλουμε στο δρόμο της δυναμικής και βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής.

Άλλος δρόμος δεν υπάρχει!