Πολλοί άνδρες δεν
γνωρίζουν πού βρίσκεται ο προστάτης αδένας τους, ποια είναι η λειτουργία του
και πότε πρέπει να αρχίζει ο προληπτικός έλεγχός του. Ακόμα περισσότεροι, δε,
πιστεύουν πως τα προβλήματά του θα τους απασχολήσουν αργά στη ζωή, μετά τα 60-70
τους χρόνια.
Ωστόσο η σωστή
πληροφόρηση γι’ αυτόν είναι πολύ σημαντική από μικρή ηλικία. Και αυτό, διότι
μπορεί να παρουσιάσει προβλήματα πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι νομίζουμε.
Ο
χειρουργός-ουρολόγος
Δρ. Ηρακλής Πούλιας, τ. πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας, εξηγεί τι πρέπει να
γνωρίζουν όλοι οι άνδρες για έναν από τους σημαντικότερους αδένες του σώματός
τους.
1.
Ο προστάτης αδένας, που υπάρχει μόνο στους άνδρες, βρίσκεται ακριβώς κάτω από
την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει την ουρήθρα στο σημείο όπου αυτή ενώνεται με
την κύστη (η ουρήθρα είναι το «σωληνάκι» που ενώνει την ουροδόχο κύστη με το
πέος). Ο κύριος ρόλος του προστάτη είναι να παράγει ένα υγρό (προστατικό υγρό)
το οποίο τροφοδοτεί με θρεπτικά συστατικά το σπέρμα.
2.
Επειδή ο προστάτης περιβάλλει το ένα άκρο της ουρήθρας, η διόγκωσή του
συμπιέζει το «σωληνάκι» αυτό με συνέπεια να προκαλούνται προβλήματα ούρησης,
όπως η συχνουρία, η νυκτερινή ούρηση, η μειωμένη ροή ούρων κ.λπ.
3.
Ο προστάτης υποτίθεται ότι έχει σχήμα και μέγεθος καρυδιού. Καθώς μεγαλώνουν οι
άνδρες, όμως, το μέγεθός του συνήθως αυξάνεται. Έτσι, έως ότου φθάσουν στα 40
τους χρόνια, στους περισσότερους άνδρες ο προστάτης έχει μέγεθος βερίκοκου και
όταν γίνουν 60 ετών σε πολλούς θυμίζει πια περισσότερο λεμόνι.
4.
Οι περισσότεροι άνδρες (το 80%) θα παρουσιάσουν καλοήθη διόγκωση (υπερπλασία)
του προστάτη μέχρι να φθάσουν στα 70-80 τους χρόνια. Ωστόσο στο 20% των ανδρών
η υπερπλασία αρχίζει πριν τα 50 και στους μισούς σε ηλικία 50-60 ετών. Παρότι, όμως,
είναι τόσο συχνή, μόνο στο 30% των ανδρών προκαλεί πολύ ενοχλητικά συμπτώματα που
δεν ελέγχονται με φάρμακα και χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση.
5.
Οι άνδρες ηλικίας κυρίως κάτω των 40 ετών μπορεί να εκδηλώσουν φλεγμονή στον
προστάτη. Η φλεγμονή αυτή λέγεται προστατίτιδα και μπορεί να προκληθεί από
βακτήρια ή ιούς. Στο 90-95% των περιπτώσεων είναι χρόνια και δεν οφείλεται σε
βακτήρια, επομένως δεν χρειάζεται αντιμετώπιση με αντιβιοτικά. Υπολογίζεται ότι
ένας στους δύο άνδρες εκδηλώνει προστατίτιδα τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του.
6.
Οι περισσότεροι άνδρες που ξεπερνούν τα 80 τους χρόνια φέρουν κάποια καρκινικά
κύτταρα στον προστάτη, τα οποία όμως αναπτύσσονται επί δεκαετίες και τόσο αργά
ώστε δεν επηρεάζουν με κανέναν τρόπο την υγεία. Καρκίνο που να γίνεται
αντιληπτός αναπτύσσουν περίπου ένας στους επτά άνδρες, συνήθως μετά τα 65 έτη. Σε
μία στις τρεις περιπτώσεις ο καρκίνος αυτός έχει πολύ βραδεία εξέλιξη και
μπορεί να μην χρειασθεί θεραπεία τα πρώτα χρόνια (έως και μία δεκαετία) μετά τη
διάγνωση.
7.
Ποσοστό έως 10% των ανδρών με καρκίνο του προστάτη έχουν οικογενειακό ιστορικό
της νόσου και είναι φορείς ογκογόνων γονιδίων. Ωστόσο μερικοί μπορεί να έχουν
οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή/και των ωοθηκών, δεδομένου ότι
ορισμένα ογκογόνα γονίδια (π.χ. το BRCA2)
είναι κοινά στις τρεις μορφές καρκίνου (προστάτη, ωοθηκών και μαστού).
8.
Ο περιοδικός προληπτικός έλεγχος (τσεκάπ) του προστάτη συνήθως συνιστάται να
αρχίζει στα 40 έτη όταν ο άνδρας έχει έναν ή περισσότερους συγγενείς πρώτου
βαθμού (πατέρα, αδελφό ή γιο) με καρκίνο προστάτη σε νεαρή ηλικία ή στα 45 έτη
αν ο συγγενής του διαγνώστηκε μετά τα 65 έτη. Στους άνδρες χωρίς οικογενειακό
ιστορικό, το τσεκάπ συνιστάται να αρχίζει στα 50 έτη. Το τσεκάπ συνίσταται σε
μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα και σε δακτυλική εξέταση. Η
συχνότητα του τσεκάπ καθορίζεται εξατομικευμένα, αναλόγως με τα ευρήματα του
πρώτου και κάθε επόμενου ελέγχου.
9.
Στους περισσότερους άνδρες με καρκίνο του προστάτη σε αρχικά στάδια τα
συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά της καλοήθους υπερπλασίας (κυρίως διαταραχές
της ούρησης), αν και μερικοί μπορεί να παρουσιάσουν και πόνο χαμηλά στη μέση ή
στο ισχίο. Στα πιο προχωρημένα στάδια μπορεί να παρατηρηθούν αίμα στα ούρα και
στο σπέρμα, απώλεια βάρους και πόνος στα οστά, την πύελο ή την μέση.
10.
Η παχυσαρκία μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο αναπτύξεως καρκίνου του προστάτη.
Μελέτες έχουν δείξει ότι ειδικά η συσσώρευση περιττών κιλών στην κοιλιά
(κοιλιακή ή ανδρικού τύπου παχυσαρκία) διπλασιάζει τον κίνδυνο. Όσον αφορά τη
διατροφή, αρκετές παλαιότερες μελέτες είχαν δείξει ότι ευεργετικά δρουν
ορισμένα τρόφιμα ή μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά (π.χ. σελήνιο, λυκοπένιο).
Ωστόσο οι νεότερες έρευνες δεν το επιβεβαιώνουν. Αυτό που δείχνουν είναι πως προστατευτική
είναι η ακολούθηση μιας συνολικά υγιεινής, μεσογειακής διατροφής (καθημερινά
λαχανικά, φρούτα, πολλά όσπρια και ψάρια, δημητριακά ολικής αλέσεως, λογικές
ποσότητες αλκοόλ, ελαιολάδου, ξηρών καρπών, λιγοστό αλάτι και γλυκά). Η
διατροφή αυτή, σε συνδυασμό με συστηματική άσκηση, είναι «αντίδοτο» στην
παχυσαρκία. Σχετίζεται επίσης με μειωμένο κίνδυνο καλοήθους υπερπλασίας του
προστάτη και καλύτερες εκβάσεις σε περίπτωση καρκίνου.