Σημαντικός είναι ο ρόλος της διατροφής, της πρόσληψης υγρών και καφεΐνης, της κατανάλωσης αλκοόλ και του καπνίσματος στην υγεία του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος. Οι αλλαγές σε αυτούς τους τροποποιήσιμους παράγοντες δύνανται να βελτιώσουν τα συμπτώματα, όπως η συχνουρία και η επιτακτική ούρηση σε άνδρες και γυναίκες. Για παράδειγμα, η αυξημένη πρόσληψη υγρών μπορεί να αυξήσει τη συχνότητα ούρησης και της επιτακτικής ούρησης σε άνδρες και γυναίκες, ενώ η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη.
«Τα συμπτώματα του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος σχετίζονται με προβλήματα της ουροδόχου κύστης, του προστάτη και της ουρήθρας, και αφορούν στην αποθήκευση ή τη κένωση των ούρων από την ουροδόχο κύστη. Σ’ αυτά περιλαμβάνεται η συχνουρία, δηλαδή η ανάγκη για συχνή ούρηση, η επιτακτική ανάγκη για ούρηση, είτε όταν αυτή μπορεί να ελεγχθεί είτε όχι, η μειωμένη ροή των ούρων και η νυκτουρία», μας εξηγεί ο εξειδικευθείς στη Λαπαροσκοπική και Ρομποτική Χειρουργική, Χειρουργός Ουρολόγος Δρ. Μάρκος Καραβιτάκης, MD, MSc, DIC (Imperial College), PhD, FEBU, Αs. Member European Association of Urology Guidelines Office. «Η ούρηση περισσότερες από οκτώ φορές σε 24 ώρες, με περισσότερες από μία από αυτές τις επισκέψεις να σημειώνονται τη νύχτα, δεν θεωρείται φυσιολογική», προσθέτει.
Δεν υπάρχει μεγάλος αριθμός στοιχείων από τα οποία θα μπορούσε να εδραιωθεί κάποια απόλυτη σχέση μεταξύ των διατροφικών συνηθειών, της επίδρασης του καπνίσματος και της πρόσληψης υγρών, καφεΐνης και αλκοόλ, με τα συμπτώματα του κατώτερου ουροποιητικού. Ωστόσο, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η αυξημένη πρόσληψη υγρών επηρεάζει τη συχνότητα και την επιτακτική ούρηση. Επίσης, η μέτρια πρόσληψη αλκοόλ μειώνει τον κίνδυνο για εμφάνιση καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη και άλλων συμπτωμάτων του κατώτερου ουροποιητικού.
Σύμφωνα με μια ανασκόπηση 110 μελετών που εξέτασαν αυτούς τους τροποποιήσιμους παράγοντες, και μετά από έλεγχο μυριάδων τύπων τροφίμων, μικροθρεπτικών και μακροθρεπτικών συστατικών, μια διατροφή υψηλής θερμιδικής αξίας, υψηλή σε άμυλο και κόκκινο κρέας συσχετίζεται ασθενώς με κίνδυνο εμφάνισης καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη, ενώ ένα διαιτολόγιο χαμηλών θερμίδων, υψηλό σε λαχανικά (ειδικά όσα ανήκουν στο γένος Άλλιο, π.χ. κρεμμύδι και σκόρδο), υψηλής περιεκτικότητας σε πολυακόρεστα λιπαρά και χαμηλό σε κορεσμένα λιπαρά με μειωμένο κίνδυνο. Μελέτες σχετικά με τα μικροθρεπτικά συστατικά έχουν δείξει ότι η καροτίνη δρα προστατευτικά, σε αντίθεση με τον ψευδάργυρο. Διαπιστώθηκε, ωστόσο, ότι από τα τρέχοντα στοιχεία δεν μπορεί να υπάρξει σαφής συσχετισμός μεταξύ μεμονωμένων διατροφικών συστατικών και συμπτωμάτων του κατώτερου ουροποιητικού.
Η πρόσληψη υγρών φάνηκε ότι επηρεάζει τη συχνότητα αλλά και την επιτακτική ούρηση τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Η σχέση είναι δε αμφίδρομη. Τα στοιχεία υποστηρίζουν τη μείωση των υγρών για τη διαχείριση της επιτακτικής ούρησης. Ωστόσο, δεδομένων των ενδεχόμενων κινδύνων από την αφυδάτωση, η σύσταση για μείωση της λήψης υγρών κατά 25%, εφόσον δεν καταναλώνεται λιγότερο από 1 L/ημέρα, είναι λογική. Από την ανασκόπηση δεν φάνηκε η πρόσληψη υγρών να επηρεάζει ή να προκαλεί ακράτεια ούρων και νυκτουρία. Επιπλέον, δεν κατέστη σαφής η σχέση μεταξύ της πρόσληψης υγρών και καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη.
Όσον αφορά στην πρόσληψη καφεΐνης, «υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενα συμπεράσματα για την επίδρασή της στην εμφάνιση καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη και νυκτουρίας. Παρότι οι περισσότερες έρευνες περιορίζονταν στην κατανάλωση καφέ και όχι στην κατανάλωση καφεΐνης, φαίνεται ότι ο καφές δεν επιφέρει νυκτουρία σε άνδρες ή γυναίκες, το τσάι όμως ενδεχομένως να αυξάνει λίγο τον κίνδυνο στις γυναίκες που πίνουν τρία ή περισσότερα φλιτζάνια τσάι καθημερινά. Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι η καφεΐνη δεν προκαλεί ακράτεια», επισημαίνει ο Δρ. Καραβιτάκης. Η δε μείωσή της μπορεί να μειώσει τη συχνουρία και την επιτακτικότητα στις γυναίκες. Για τους άνδρες, ο αριθμός των μελετών που επικεντρώθηκαν στην καφεΐνη για την πρόκληση συμπτωμάτων του κατώτερου ουροποιητικού είναι μικρός, οπότε τα στοιχεία ήταν ανεπαρκή.
Η μέτρια κατανάλωση οινοπνεύματος μειώνει τον κίνδυνο για καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, όπως άλλωστε και τα υπόλοιπα συμπτώματα του κατώτερου ουροποιητικού. Ωστόσο, «η πρόσληψη αλκοόλ πάνω από το συνιστώμενο κατώτατο όριο υγιεινής κατανάλωσης σχετίζεται με επιδείνωση των συμπτωμάτων του κατώτερου ουροποιητικού στους άνδρες. Τα αποτελέσματα αυτά συμφωνούν με τη σύσταση επίσημων οργανισμών σχετικά με την κατανάλωση οινοπνεύματος από άνδρες (δύο ποτά ή λιγότερα/ημέρα)», τονίζει ο Δρ. Μάρκος Καραβιτάκης. Αντίθετα, δεν βρέθηκαν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η αποφυγή αλκοόλ μειώνει τον κίνδυνο για συμπτώματα του κατώτερου ουροποιητικού στις γυναίκες.
Τέλος, όπως σημειώνει δε, ανεπαρκή είναι τα στοιχεία για το συσχετισμό της χρήσης καπνού και των συμπτωμάτων του κατώτερου ουροποιητικού. «Περιορισμένα στοιχεία, δείχνουν να υπάρχει μια θετική συσχέτιση μεταξύ του καπνίσματος και της συχνότητας ούρησης στις γυναίκες».