Άρθρο του κ. Μιλτιάδη Σφουντούρη σχετικά με την πρόσφατη απόφαση του Ιταλικού Συνταγματικού Δικαστηρίου για το ζήτημα των Γερμανικών Αποζημιώσεων
Με αφορμή την πρόσφατη απόφαση του Ιταλικού Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Άρθρο του Μιλτιάδη Σφουντούρη, Δικηγόρου παρ' Αρείω Πάγω και Δημοτικού Συμβούλου του Δήμου Διστόμου- Αράχοβας - Αντίκυρας.
Πριν λίγες ημέρες στις 21.7.2023, εκδόθηκε η αναμενόμενη απόφαση του Ιταλικού Συνταγματικού Δικαστηρίου με αριθμό 159/2023, με την οποία απαντά στο αποσταλέν σε αυτό από το Εφετείο της Ρώμης (αριθμ. 154/2022) προδικαστικό ερώτημα αν είναι συνταγματική η νομοθετική ακύρωση των εκτελέσεων δικαστικών αποφάσεων σε βάρος περιουσιακών στοιχείων του Γερμανικού Δημοσίου από ιταλούς πολίτες, οι οποίοι με βάση το νόμο αυτό παραπέμπονταν για ικανοποίηση των απαιτήσεών τους στο νεοϊδρυθέν από το ιταλικό Κράτος, ειδικά για το σκοπό αυτό, Ταμείο.
Το Δικαστήριο στην απόφασή του (159/2023) διαιρεί το σκεπτικό του σε δύο σκέλη:
Α/ Την επί της ουσίας διάγνωση μιας αγωγής αποζημίωσης ενώπιον των Ιταλικών Δικαστηρίων, Ιταλών πολιτών που ζητούν αποζημίωση κατά του Γερμα-νικού Κράτους για τα εναντίον τους διαπραχθέντα εγκλήματα πολέμου κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.
Β) Την εκτέλεση αυτής της αποφάσεως κατά του Γερμανικού Δημοσίου.
Ρητά τονίζεται στην απόφαση ότι επελήφθη το Δικαστήριο κατόπιν προδικαστικού ερωτήματος από το Εφετείο της Ρώμης, επί θεμάτων εκτελέσεως και μόνο και ειδικώτερα των αναφυέντων μετά την έκδοση του διατάγματος πδ 36/2022 (διάταγμα Ντράγκι) σύμφωνα με το οποίο οι ιταλοί πολίτες που έχουν απαιτήσεις από την ως άνω αιτία ή έχουν ήδη εκδοθείσες αποφάσεις από τα ιταλικά δικαστήρια κατά του Γερμανικού Δημοσίου, θα αποζημιώνονται από το Ιταλικό Κράτος από ένα ειδικά δημιουργηθέν για το σκοπό αυτό Ταμείο.
Η ως άνω νομοθετική ρύθμιση αφορούσε όμως αρχικά ρητά μόνο τους ιταλούς πολίτες. Ετσι υπήρχε κενό ως προς το τι έμελλε γενέσθαι με τους αλλοδαπούς οι οποίοι επιδίωκαν την εκτέλεση όμοιων δικαστικών αποφάσεων στην Ιταλία; Δηλαδή Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος (υπόθεση Διστόμου).
Στη βιασύνη να νομοθετήσουν τον παραπάνω Νόμο για να σταματήσει η δεύτερη προσφυγή στη Χάγη, την οποία είχε ήδη αιτηθεί η Γερμανία, αυτή η «λεπτομέρεια» είχε διαφύγει του νομοθέτη. Και προστέθηκε εσπευσμένα με τον ν. 79/2022, τροποποιώντας του αρθρ. 43 παρ. 3 πδ 36/2022. Σύμφωνα με αυτή την τροποποίηση και η διαδικασία εκτέλεσης αλλοδαπών δικαστικών αποφάσεων στις οποίες είχε γίνει περιαφή εκτελεστού τίτλου με απόφαση ιταλικού Δικαστηρίου, παύει αναδρομικά να έχει οποιαδήποτε ισχύ. (Ακριβώς δηλαδή η απόφαση του Διστόμου η οποία είχε καταστεί εκτελεστή στην Ιταλία με από-φαση του Εφετείου της Φλωρεντίας).
Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος είχε παρέμβει στην ανοιγείσα δίκη ως τρίτος και ζητούσε από το Συνταγματικό Δικαστήριο να αποφανθεί για την αντισυνταγματικότητα και της διάταξης που αφορούσε την απόφαση του Διστόμου.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο επί των ανωτέρω αποφάνθηκε ως εξής:
Επί του σκέλους Α προβαίνει εν παρόδω σε ιστορική αναδρομή (:διότι δεν ήταν αυτό το θέμα του προδικαστικού ερωτήματος προς το Συντ. Δικαστήριο, δηλαδή οι προυποθέσεις έκδοσης απόφασης επί της ουσίας, άλλως διάγνωση της διαφοράς,). Συμφωνεί και με την απόφαση του 2012 της Χάγης ότι υπάρχει κατ αρχήν ετεροδικία των Κρατών, από την οποία όμως η Ιταλική Δικαιοσύνη έχει αναγνωρίσει μια σπουδαία εξαίρεση, κατάκτηση του ιταλικού νομικού πολιτισμού, στη βάση της οποίας και έγινε κατορθωτή η έκδοση των δικα-στικών αποφάσεων με προσφυγή των ιταλών πολιτών: δηλαδή εξαιρούνται πράξεις ξένου κράτους που συνιστούν εγκλήματα πολέμου και οι οποίες παραβιάζουν τα απαραβίαστα δικαιώματα του ατόμου.
Υπενθυμίζει ότι τα παραπάνω κατοχυρώθηκαν και με απόφαση του ιδίου του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Σκέλος Β: Στη συνέχεια έρχεται στο ζήτημα της εκτελέσεως αυτών των αποφάσεων (το ανωτέρω υπό Β) το οποίο είναι και το μοναδικό θέμα του προδικαστικού ερωτήματος.
Για το ζήτημα αυτό δέχεται ότι ισχύει διεθνώς ο εθιμικός κανόνας της αρχής της περιορισμένης ασυλίας των κρατών, ο οποίος εγκαθιδρύεται και με τη Διεθνή Σύμβαση της Νέας Υόρκης της 2 Δεκεμβρίου 2004, η οποία δεν ισχύει ακόμη, αλλά έχει ήδη επικυρωθεί από το ιταλικό κράτος.
Η περιορισμένη αυτή ασυλία αφορά όμως μόνο σε περιουσιακά στοιχεία του αλλοδαπού Κράτους τα οποία προορίζονται για την άσκηση της κρατικής εξουσίας, άλλως της εκτέλεσης των λειτουργιών του Κράτους (υπενθυμίζει την απόφασή του σχετικά με τη Villa Vigoni).
Όμως, ο ιταλός νομοθέτης, μπορεί μεν να απαγόρευσε την εκτέλεση γενικά των αποφάσεων κατά του Γερμανικού Κράτους, έδωσε όμως ταυτόχρονα σε αυτούς τους ιταλούς πολίτες την ασφαλιστική δικλείδα της εκπλήρωσης των απαιτήσεων τους μέσω του ιδρυθέντος για το σκοπό αυτό Ταμείου, σημείο στο οποίο στάθηκε το Δικαστήριο και έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην απόφασή του:
Ετσι το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε συνταγματική αυτή την απαγόρευση, διότι αποσκοπεί στην προστασία των διεθνών σχέσεων του ιταλικού κράτους, δίνοντας όμως ταυτόχρονα τη διέξοδο για τους ιταλούς πολίτες να αποζημιωθούν από το ιδρυθέν για το σκοπό αυτό Ταμείο.
Για τους λόγους αυτούς απορρίπτει την αντισυνταγματικότητα της σχετικής νομοθετικής ρύθμισης. Στο μέτρο που αφορά τους ιταλούς πολίτες.
Και για τους ξένους υπηκόους οι οποίοι επιδιώκουν την εκτέλεση στην Ιταλία απόφασης άλλου κράτους (Δηλαδή η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας);;;
Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι σαφής:
Δεν αποφαίνεται επί αυτού του ζητήματος απορρίπτοντας το σχετικό αίτημα της παρεμβαίνουσας Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας ως δικονομικά απαράδεκτο, αφού δεν περιλαμβάνεται ένα τέτοιο ερώτημα από το Δικαστήριο το υπέβαλλε το προδικαστικό ερώτημα.
Για την υπόθεση του Διστόμου λοιπόν η απόφαση αυτή δεν είναι ούτε νίκη ούτε ήττα.
Παραπέμπει το ζήτημα στις καλένδες, προδιαγράφοντας όμως την πορεία του:
Κατά τον πρόσφατο Ιταλικό Νόμο καταργείται η εκτέλεση και των αλλοδαπών αποφάσεων ex tunc. Η πλευρά του Διστόμου ασκεί ανακοπή λόγω αντισυνταγματικότητας. Το Δικαστήριο της ουσίας στέλνει προδικαστικό ερώτημα στο Συνταγματικό Δικαστήριο.
Η υπέρ του Διστόμου ειδοποιός διαφορά της νέας δίκης – όταν αυτή ανοιχθεί – είναι ότι για το Δίστομο δεν υπάρχει Ταμείο που θα αναλάβει την αποζημίωση όπως αυτό για τους ιταλούς πολίτες. Όμως αυτά είναι εικασίες, βάσιμες μεν, αλλά εικασίες ενόψει μιας άλλης δίκης στο Συνταγματικό Δικαστήριο με θέμα την υπόθεση του Διστόμου.
«Εικασίες» όμως δεν μπορεί να γίνονται -και να δημοσιεύονται μάλιστα- για το τι λέει η εκδοθείσα πριν λίγες ημέρες απόφαση. Για το λόγο αυτό και δημοσιεύω αυτές τις λίγες γραμμές.